Ο όρος απόστολος σημαίνει πρωταρχικά «απεσταλμένος, πρεσβευτής», ενώ μια πιο ειδική σημασία και ευρύτερα χρησιμοποιούμενη είναι «απεσταλμένος παρά του Θεού ».Ο Ίδιος ο Ιησούς έστειλε τους μαθητές Του ως αντιπροσώπους Του στον κόσμο και με το κήρυγμά τους να καλέσουν κοντά στο Θεό όχι μονάχα Ισραηλίτες αλλά και εθνικούς (“ειδωλολάτρες”).
Από την Καινή Διαθήκη μαθαίνουμε τα ονόματα των 12 μαθητών του Ιησού, τους οποίους ο Ίδιος ονόμασε Αποστόλους (Λκ. 6:13)
Πρώτος Απόστολος είναι ο Πέτρος, ο κορυφαίος των Αποστόλων, ο οποίος προηγουμένως ονομαζόταν Σίμων. Ήταν έγγαμος ψαράς, αγράμματος, αδελφός του Ανδρέα του Πρωτοκλήτου, από τη Βηθσαϊδα της Γαλιλαίας, υιός του Ίωνα.
Αυτόν τον Απόστολο μακάρισε ο Κύριος και τον ονόμασε Πέτρο, ενώ την πίστη του αποκάλεσε πέτρα πάνω στην όποια αποφάσισε να οικοδομήσει την Εκκλησία Του. «Μακάριος ει, Σΐμων Βαριωνα… συ ει Πέτρος, καί έπι ταύτη τη πέτρα οικοδομήσω μου την εκκλησίαν, και πύλαι άδου ου κατισχύσουσιν αυτής» (Ματ. ιστ’, 17, 18).
Κήρυξε το Ευαγγέλιο πρώτα στην Ιουδαία και στην Αντιόχεια , ακολούθως στη Μικρά Ασία και κατέληξε στη Ρώμη. Επειδή εκεί νίκησε με υπερφυσικό τρόπο το μάγο Σίμωνα, σταυρώθηκε από τον αυτοκράτορα Νέρωνα κατακέφαλα, (πάνω τα πόδια – κάτω το κεφάλι), όπως ό ίδιος το ζήτησε καί έτσι έλαβε το άφθαρτο στεφάνι του μαρτυρίου, μεταξύ των ετών 66 και 69, αφού άφησε δύο καθολικές επιστολές στην Εκκλησία Του Χριστού.
Δεύτερος είναι ο Ανδρέας, ο Πρωτόκλητος, ο αδελφός του Πέτρου.Υπήρξε νωρίτερα μαθητής του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, και μετά ακολούθησε Τον Χριστό. Προσέλκυσε καί τον αδελφό του λέγοντας: «Εύρήκαμεν τον Μεσσίαν». Θεωρείται ιδρυτής της Εκκλησίας της Κων/πόλεως.
Κήρυξε το Ευαγγέλιο σε όλα τα παραθαλάσσια μέρη της Μαύρης θάλασσας, Βιθυνίας καί Βυζαντίου. Αργότερα μέσω Θράκης καί Μακεδονίας κατήλθε μέχρι την Αχαΐα.
Στήν Πάτρα έκανε πολλά θαύματα. Εκεί η διδασκαλία του καρποφόρησε και με τις προσευχές του θεράπευσε θαυματουργικά πολλούς ασθενείς. Ακόμα και η Μαξιμίλλα, σύζυγος του ανθύπατου Αιγεάτου, αφού τη θεράπευσε ο Απόστολος από τη βαρειά αρρώστια που είχε, πίστεψε στο Χριστό.
Το γεγονός αυτό εκνεύρισε τον ανθύπατο και με την παρότρυνση ειδωλολατρών ιερέων συνέλαβε τον Ανδρέα και τον οδήγησε στο μαρτύριο με σταυρικό θάνατο, πιθανώς την εποχή του διωγμού του Νέρωνα.
Το λείψανό του έθαψε με ευλάβεια ο πρώτος επίσκοπος Πατρών Στρατοκλής. Το λείψανο του μετά από πολλά χρόνια μεταφέρθηκε στο Ναό των Αγίων Αποστόλων Κωνσταντινουπόλεως.
Τρίτος Απόστολος είναι ο Ιάκωβος,γιος του Ζεβεδαίου (Ματθ.4,21. Μαρκ.1,19. 3,17. Λουκ.5,10) και της Σαλώμης (Ματθ.20,20.Μαρκ.15,40.16,1) και πρεσβύτερος αδελφός του μαθητού και Ευαγγελιστού Ιωάννου (Μαρκ.5,37). Καταγόταν και αυτός από την Βησθαϊδά της Γαλιλαίας.
Ασχολούνταν με την αλιεία στη λίμνη της Γενησαρέτ, μαζί με τον Ιωάννη, έχοντας μαζί τους και τον πατέρα τους, καθώς και πολλούς εργάτες και κύρηξαν το Ευαγγέλιο σ’ ολόκληρη την Ιουδαία.
Μεγάλο πλήθος ανθρώπων μεταστρέφονταν στη νέα πίστη και άλλαζε τρόπο ζωής χάρις στο έργο του Ιακώβου. Αυτό θορύβησε ιδιαίτερα τους άρχοντες των Ιουδαίων, οι οποίοι τον συνέλαβαν και τον αποκεφάλισαν, με διαταγή του Ηρώδη Αγρίππα, το 44 μ.Χ. (Πράξ.12,2).
Ο Ιάκωβος είναι ο πρώτος μάρτυρας μεταξύ των Αποστόλων. Η μνήμη του εορτάζεται από την Ορθόδοξη εκκλησία στις 30 Απριλίου.
Τέταρτος είναι ο Ιωάννης ο Ευαγγελιστής και Θεολόγος, αδελφός του Ιακώβου. Είναι ο συγγραφέας του τετάρτου και εκτενούς Ευαγγελίου καθώς και ο συγγραφέας του βιβλίου της Αποκαλύψεως και τριών καθολικών επιστολών.
Πήρε την ονομασία θεολόγος εξ αιτίας των υψηλών θεολογικών νοημάτων του ευαγγελίου που συνέγραψε και συγκεκριμένα της σημαντικής χριστολογίας που ανέπτυξε.
Υπήρξε από τους πλέον αγαπημένους μαθητές του Κυρίου, ο οποίος διακρινόταν για την αγάπη του και για το οικουμενικό πνεύμα της διδασκαλίας του.
Κήρυξε το Ευαγγέλιο στη Μικρά Ασία. Εξορίστηκε στην Πάτμο, όπου πλήθη απίστων προσήλθαν στο Χριστιανισμό. Όταν επέστρεψε στην Εφεσο αναπαύθηκε εν ειρήνη (περίπου 95 χρονών).
Πέμπτος Απόστολος του Χριστού είναι ο Φίλιππος. Καταγόταν από τη Βηθσαϊδά της Γαλιλαίας. Κήρυξε το Ευαγγέλιο στη Μικρά Ασία (Λυδία και Μυσία), μαζί με τον Βαρθολομαίο και την αδελφή του Μαριάμνη.
Βρήκε μαρτυρικό θάνατο στην Ιεράπολη της Φρυγίας, τον σταύρωσαν. Λόγω σεισμού πού ακολούθησε οι συνοδοί του αφέθησαν ελεύθεροι.
Έκτος είναι ο Βαρθολομαίος ή Ναθαναήλ.
Δίδαξε το Χριστιανισμό στους Ινδούς και μαζί με τον Ιούδα στην Αρμενία. Οι δυο τους θεωρούνται θεμελιωτές της Αρμενικής Εκκλησίας. Μαρτύρησε στην Ουρβανούπολη με σταυρικό θάνατο, με το κεφάλι προς τα κάτω, κατά διαταγή του βασιλιά Αστυάγη.Εκεί παρέδωσε το πνεύμα του καί έλαβε το στέφανο του μαρτυρίου.
Εβδομος Απόστολος είναι ο Θωμάς .Ήταν Ιουδαίος στην καταγωγή και, όπως και άλλοι μαθητές, ασκούσε το επάγγελμα του ψαρά. Εγκατέλειψε το επάγγελμά του και ακολούθησε το Χριστό, όταν εκείνος του το ζήτησε.
Ήταν από τους ένθερμους μαθητές, όμως μετά την ανάσταση ολιγοπίστησε και δεν πίστεψε ότι ο Χριστός αναστήθηκε, παρά μόνον όταν ψηλάφισε στα χέρια Του τα σημάδια της Σταύρωσης, στη δεύτερη εμφάνιση του Χριστού στους μαθητές μετά την ανάσταση Του.
Μετά από Θεία Παρέμβαση ταξίδεψε ως την Ινδία, όπου ξεκίνησε το ιεραποστολικό του έργο, προσηλυτίζοντας και βαπτίζοντας Χριστιανούς πολλούς ειδωλολάτρες.
Κατόπιν ταξίδεψε ανατολικότερα, όπου βασίλευε κάποιος με το όνομα Μίσδιος. Εκεί ο Θωμάς συνέχισε την ιεραποστολή, όταν βάπτισε όμως τη γυναίκα και τα παιδιά του Μίσδιου, εκείνος οργίστηκε και έδωσε εντολή να θανατωθεί ο Άγιος.
Το σώμα του έθαψαν οι Χριστιανοί της περιοχής και στον τάφο του γίνονταν πολλά θαύματα. Το ιερό λείψανο του Αγίου Θωμά παρέμεινε εκεί έως ότου ο γιος του Μεγάλου Κωνσταντίνου το μετέφερε στην Κωνσταντινούπολη.
Το 1204 το λείψανο μεταφέρθηκε στη Ρώμη, μαζί με τα λείψανα άλλων Αγίων που εκλάπησαν ως λάφυρα κατά την Δ’ Σταυροφορία.Η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του Αγίου Θωμά στις 6 Οκτωβρίου.
Όγδοος είναι ο Ματθαίος, ο Τελώνης, αδελφός του Ιακώβου του Αλφαίου.Καταγόταν από την Γαλιλαία και εργαζόταν ως τελώνης, δηλ. φοροεισπράκτορας. Κάποια ημέρα που ο Ιησούς περνούσε από την Καπερναούμ, όπου ο Ματθαίος κατοικούσε, τον είδε και γνωρίζοντας την εσωτερική του ψυχή του ζήτησε να Τον ακολουθήσει.
Ο Ματθαίος χωρίς δεύτερη σκέψη άφησε την εργασία του και από τότε ήταν δίπλα Του. Κήρυξε το Ευαγγέλιο στους Πάρθους καί Μήδους στους οποίους ίδρυσε Εκκλησία, μετά από πολλά θαύματα πού έκανε σ’ αυτούς.
Λίγα είναι γνωστά για τη ζωή και τη δράση του Ματθαίου. Ο Απόστολος παρέδωσε το πνεύμα του στον Κύριο στις φλόγες μετά από θαύμα.
Ένατος είναι ο Ιάκωβος ο υιός του Αλφαίου, αδελφός του Λευί δηλ. του Ματθαίου.
Λέγεται και Ιάκωβος ο μικρός, προς διάκριση από τον Ιάκωβο το μεγάλο, τον αδελφό του Ιωάννου, αλλά και προς διάκριση από τον Ιάκωβο τον Αδελφόθεο.
Ο Απόστολος Ιάκωβος, o υιός του Αλφαίου, ήταν ένας εκ των μαθητών και αποστόλων του Ιησού Χριστού. Για τη δράση του και τη θέση του στην στην αρχέγονη εκκλησία δε γνωρίζουμε τίποτα, αφού η αρχαία παράδοση σιωπά.
Κατά το βιογράφο του Νικήτα Παφλαγόνα, κήρυξε το ευαγγέλιο στη Γάζα, την Ελευθερούπολη και τις γειτονικές περιοχές και υπέστη μαρτυρικό θάνατο στην Αίγυπτο στην πόλη Οστρακίνη. Ο ίδιος μνημονεύεται από όλους τους Ευαγγελιστές πάντοτε στην ένατη θέση του αποστολικού κύκλου. Η μνήμη του εορτάζεται στις 9 Οκτωβρίου.
Δέκατος Απόστολος είναι ο Σίμων ο Κανανίτης δηλ. ο Ζηλωτής
Ονομάζεται Κανανίτης λόγω της καταγωγής του από την Κανά της Γαλιλαίας Τα προσωνύμια Κανανίτης και Ζηλωτής του αποδίδονται για να διακρίνεται από τον άλλο Σίμωνα που υπήρχε μεταξύ των αποστόλων, το Σίμωνα Πέτρο.
Για τον απόστολο Σίμωνα δε διασώζονται πολλές πληροφορίες. Εικάζεται ότι ήταν ζηλωτής, εξ ου και το προσωνύμιο. Κήρυξε στην Περσία, στην Αίγυπτο και στη Μαυριτανία, ενώ μαρτύρησε με σταυρικό θάνατο στην Ιερουσαλήμ ή στη Βρετανία, σύμφωνα με άλλη πηγή. Η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 10 Μαΐου.
Ενδέκατος είναι ο Ιούδας Ιακώβου, τον οποίο ο Ματθαίος ονομάζει Λεββαίο ή Θαδδαίο.Ο Απόστολος αυτός αναφέρεται ως 10ος στη σειρά μαθητής από τους Ματθαίο (10, 3) και Μάρκο (3,18), με τη διαφορά ότι ο Μάρκος τον αναφέρει ως Θαδδαίο.
Αναφέρεται επίσης από το Λουκά (6, 16) ως Ιούδας Ιακώβου. Ιούδας πιθανώς ήταν το κύριο όνομά του και το Λεββαίος-Θαδδαίος προσωνύμια που του αποδίδονταν και τα οποία σημαίνουν εύψυχος-θαρραλέος και ευρύστερνος-μεγάθυμος αντίστοιχα.
Πληροφορίες για τη ζωή του αποστόλου δεν υπάρχουν, ενώ έγινε μία σχετικά εκτενής έρευνα από Καινοδιαθηκολόγους για να αποσαφηνιστεί η ταυτότητά του.
Σύμφωνα με τον Ιερώνυμο (PL 26, 61) ο Ιούδας, ο Λεββαίος και Θαδδαίος, κήρυξε στην Αρμενία φέροντας μάλιστα μαζί του και την Ιερή Λόγχη. Μαρτύρησε στο Σαβαρχάμ, νοτιοανατολικά του όρους Αραράτ στην περιοχή Αραντάζ περί το 50, γι αυτό και η Αρμενική εκκλησία θεωρείται αποστολική, θεμελιωμένη στο αίμα του Αποστόλου Ιούδα.
Σύμφωνα με άλλες παραδόσεις από τη Συρία ο Ιούδας μαρτύρησε στο Αραντ κοντά στη Βηρυτό.
Τέλος κατά το Νικηφόρο Κάλλιστο ο Ιούδας κήρυξε το ευαγγέλιο αρχικά στην Ιουδαία, τη Γαλιλαία και τη Σαμάρεια και εν συνεχεία στη Συρία και τη Μεσοποταμία. Πέθανε στην Έδεσσα (πόλη της νοτιοανατολικής Τουρκίας, η σημερινή Ουρφά).Η μνήμη του εορτάζεται στις 21 Αυγούστου.
Δωδέκατος Απόστολος του Χριστού είναι ο Ματθίας, στη θέση του προδότη Ιούδα του Ισκαριώτη.
Ο Ματθίας δεν αναφέρεται στους καταλόγους των αποστόλων που αναφέρονται στα τρία Συνοπτικά Ευαγγέλια. Με βάση το πρώτο κεφάλαιο των Πράξεων, μετά την Ανάληψη του Χριστού, ο Απόστολος Πέτρος πρότεινε στους περίπου 120 μαθητές, να επιλέξουν ένα προκειμένου να καλύψουν τη θέση του Ιούδα στον κύκλο των δώδεκα:
Πρότειναν δύο: τον Ιωσήφ, που τον έλεγαν Βαρσάββα και και που πήρε και το όνομα Ιούστος, και το Ματθία. Ύστερα προσευχήθηκαν και είπαν: «Εσύ, Κύριε, που ξέρεις τις καρδιές όλων, δείξε μας ποιόν από τους δύο αυτούς διάλεξες να αναλάβει τη θέση στο λειτούργημα αυτό και στην αποστολή που εγκατέλειψε ο Ιούδας και πήγε στη θέση που του άξιζε».
Ύστερα έβαλαν κλήρους με τά ονόματα τους, κι ο κλήρος έπεσε στο Ματθία, που προστέθηκε στους έντεκα αποστόλους.Η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 9 Αυγούστου.
Οι δώδεκα απόστολοι, που είχαν παρακολουθήσει την επίγεια δράση του Χριστού και είχαν μυηθεί στην αποστολή τους, ήταν οι κατεξοχήν μάρτυρες και κήρυκες της ανάστασης του Ιησού, γι’ αυτό και κατείχαν μοναδική και ανεπανάληπτη θέση στην ιστορία της Εκκλησίας και στο έργο του ευαγγελισμού των εθνών. Η Σύναξη των 12 Αποστόλων στα Ιεροσόλυμα, που περιγράφεται στις Πράξεις Αποστόλων (15:6-22) εορτάζεται στις 30 Ιουνίου από την Ορθόδοξη εκκλησία.
