«Ἐγενόμην ἐν Πνεύματι ἐν τῇ Κυριακῇ ἡμέρᾳ καὶ ἤκουσα φωνὴν ὀπίσω μου μεγάλην ὡς σάλπιγγος» (Ἀπ. 1,10)
Τὸ ὄνομα τῆς ἁγίας καὶ ὁμοουσίου καὶ ἀδιαιρέτου Τριάδος εἶνε τὸ ἀ νώτερο ἀπ᾿ ὅλα, εἶνε τὸ «ὄνομα τὸ ὑπὲρ πᾶν ὄνομα»(Φιλιπ. 2,9). Ἡ διδασκαλία περὶ ἁγίας Τριάδος εἶνε τὸ κέντρο ὅλης τῆς δογματικῆς διδασκαλίας τῆς Ἐκκλησίας μας, τὸ δόγμα τῶν δογμάτων.
Αὐτὸ ὁμολογοῦμε στὸ Σύμβολο τῆς πίστεως· διακηρύττουμε τὸ τρισυπόστατο τῆς Θεότητος. Κατὰ τοῦτο ἡ πίστι μας διαφέρει ἀπὸ τὰ ἄλλα θρησκεύματα· πιστεύουμε ὅτι ὁ Θεὸς εἶνε ἕνας ἀλλὰ τρισυπόστατος· Πατήρ, Υἱὸς καὶ ἅγιο Πνεῦμα – ἁγία Τριάς, ἐλέησον τὸν κόσμον σου.
Καὶ ἡ θεία Λειτουργία ἀρχίζει πάλι μὲ τὴν ἐπίκλησι τῆς ἁγίας Τριάδος· «Εὐλογημένη ἡ βασιλεία τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων».
Τί σημαίνουν αὐτὰ ἂν τὰ μεταφέρουμε σὲ ἁπλοϊκὴ γλῶσσα· «Ὦ Θεέ μου, πόσο ὄμορφος εἶν᾽ ὁ κόσμος, ὁ ὑλικὸς καὶ πνευματικός, ποὺ δημιούργησες σὺ ὁ Πατὴρ διὰ τοῦ Υἱοῦ ἐν Πνεύματι ἁγίῳ! – Τριὰς ἁγία, δόξα σοι».
Νὰ μιλήσουμε, ἀγαπητοί μου, γιὰ τὴν ἁγία Τριάδα; Κατ᾽ ἀρχὴν πρέπει νὰ ποῦμε μὲ πικρία, ὅτι ἡ σύγχρονη γενεὰ δὲν συγκινεῖται πλέον ἀπὸ τὰ ὑπερφυσικὰ γεγονότα. Παλαιότερα, τὸν Γ΄ μὲ Δ΄ αἰῶνα, οἱ ἄνθρωποι συγκλονίζονταν μὲ τὸ ζήτημα τῆς ἁγίας Τριάδος.
Ὁ δὲ Μέγας Ἀθανάσιος, ὁ πρόμαχος τῆς Ὀρθοδοξίας, ἔδωσε μάχες κραταιὲς γιὰ τὸ ὀρθόδοξο δόγμα.
Ὁ Ἄρειος ἀρνήθηκε τὴ θεότητα τοῦ Χριστοῦ. Οἱ ὀπαδοί του μετὰ θέλησαν νὰ ἔρθουν σὲ κάποιο συμβιβασμό. Ἀλλὰ μερικὰ πράγματα εἶνε ἀσυμβίβαστα, ἀλήθεια καὶ ψεῦδος δὲν συμβιβάζονται.
Καὶ τί συμβιβασμὸ πρότειναν αὐτοί· Δὲν ζητοῦμε τίποτε ἄλλο, ἔλεγαν· ἐκεῖ ποὺ λέμε «…γεννηθέντα, οὐ ποιηθέντα, ὁμοούσιον τῷ Πατρί, δι᾿ οὗ τὰ πάντα ἐγένετο»(Σύμβ. Πίστ. 2), στὸ «ὁμοούσιον» νὰ προστεθῇ ἕνα γράμμα, τὸ μικρότερο τοῦ ἀλφαβήτου, τὸ γιῶτα. Ἀντὶ νὰ λέμε «ὁμοούσιον» νὰ λέμε «ὁμο-ι-ούσιον».
Ἔτσι ὅμως ἄλλαζε τελείως ἡ διδασκαλία. Ἄλλο «ὁμοούσιος» καὶ ἄλλο «ὁμο-ι-ούσιος». Οἱ ὀρθόδοξοι δὲν τὸ δέχτηκαν. Καὶ γιὰ ἕνα γιῶτα συγκλονίστηκε ὁ κόσμος, θυσιάστηκαν μάρτυρες καὶ ὁμολογηταὶ τῆς πίστεως, γιὰ νὰ μείνῃ τὸ Σύμβολο τῆς πίστεως ἀπαραχάρακτο.
Βλέπετε πῶς ἦταν τότε οἱ πιστοί; Σήμερα δυστυχῶς εἶνε ἀδιάφοροι. Ἂν μιλήσῃς γιὰ δόγματα, θὰ χασμουρηθοῦν. Μίλα τους γιὰ λεφτά, γιὰ γυναῖκες καὶ σέξ, γιὰ συνοικέσια καὶ γάμους, γιὰ πολιτικὴ καὶ ἐκλογές…· κάθονται κι ἀκοῦνε μέχρι τὶς πρωινὲς ὧρες.
Γιὰ τὴν ἁγία Τριάδα, γιὰ τὸ δόγμα τῶν δογμάτων; τίποτα. Ἕνας διανοούμενος, ὁ Τζοβάννι Παπίνι, ποὺ ἦταν ἄπιστος καὶ κατόπιν πίστεψε, μελετώντας τὸ Εὐαγγέλιο ἔγραψε τὸ βιβλίο «Ἱστορία τοῦ Χριστοῦ» ποὺ μεταφράστηκε σὲ πολλὲς γλῶσσες. Ἐκεῖ λέει, ὅτι οἱ ἄνθρωποι σήμερα δὲν πιστεύουν στὴν ἁγία Τριάδα· μιὰ ἄλλη τριάδα λατρεύουν.
Ποιά εἶνε ἡ τριάδα τοῦ κόσμου· πρῶτον ἡ δύναμις μὲ σύμβολο τὸ ξίφος (Τὸ ξίφος μου θὰ δημιουργήσῃ ἱστορία, ἔλεγε ὁ Χίτλερ, χίλια χρόνια θὰ κυβερνῶ τὸν κόσμο…), δεύτερον τὸ χρῆμα -ἔχεις λεφτά; ἀγοράζεις τὰ πάντα-, καὶ τρίτον τὸ σέξ. Αὐτὰ βασιλεύουν. Ἡ ἁγία Τριὰς ἀντιμετωπίζεται μὲ ἀδιαφορία.
Ἀδιάφοροι εἶνε σήμερα οἱ ἄνθρωποι· κι ὄχι μόνο ἀδιάφοροι ἀλλὰ καὶ ἄπιστοι, ἀκόμη καὶ ἐχθροὶ τῆς πίστεως. Χλευάζουν, ἀμφισβητοῦν, θέλουν ἀποδείξεις. Ἄκου ἐκεῖ, λένε· εἶνε δυνατὸν τὰ τρία νὰ εἶνε ἕνα καὶ τὸ ἕνα νὰ εἶνε τρία;… Τί ἔχουμε νὰ ἀπαντήσουμε σ᾿ αὐτούς;
Ὁμολογοῦμε ὅτι τὸ δόγμα τῆς ἁγίας Τριάδος εἶνε μυστήριο. Ἀλλὰ ἐρωτῶ· εἶνε τὸ μόνο μυστήριο; Χίλια μυστήρια ὑπάρχουν στὴ φύσι. Ποῦ νὰ τ᾽ ἀπαριθμήσω; Μυστήριο ὁ ἠλεκτρισμός – τί εἶνε ὁ ἠλεκτρισμός; δὲν ἀπήντησε ἀκόμα ἡ ἐπιστήμη. Τί εἶνε ὁ μαγνητισμός; τί εἶνε ἡ παγκόσμιος ἕλξις; τί εἶνε ἡ πυρηνικὴ ἐνέργεια; τί εἶνε ὅλ᾽ αὐτά; Μυστήρια.
Λῦσε λοιπόν, ἄνθρωπε ὑπερήφανε, τὰ μυστήρια τὰ φυσικά, καὶ μετὰ νὰ τολμᾷς νὰ ζητᾷς νὰ κατανοήσῃς τὸ ὑπερφυέστερο, τὸ ὕψιστο μυστήριο τῆς ἁγίας Τριάδος. Μπροστὰ σ᾽ αὐτὸ καὶ τὰ μεγαλύτερα πνεύματα ἰλιγγιοῦν.
Ἕνα ἀπὸ αὐτὰ τὰ πνεύματα ἦταν ὁ ἱερὸς Αὐγουστῖνος, τοῦ ὁποίου ἀναξίως φέρω τὸ ὄνομα. Ὁ ἅγιος Αὐγουστῖνος προσπάθησε νὰ λύσῃ τὸ μυστήριο τῆς ἁγίας Τριάδος. Νύχτες ὁλόκληρες μελετοῦσε γιὰ νὰ ἐξηγήσῃ πῶς τὰ τρία εἶνε ἕνα. Δὲν μπόρεσε.
Ζαλισμένος βγῆκε ἀπὸ τὸ σπουδαστήριό του, πῆγε στὴν ἀκρογιαλιά, κ᾽ ἐκεῖ τί εἶδε· εἶδε ἕνα μικρὸ παιδάκι νὰ ἔχῃ ἀνοίξει μιὰ λακκούβα στὴν ἀμμουδιὰ καὶ μ᾽ ἕνα κουβαδάκι νὰ φέρνῃ νερὸ ἀπ᾽ τὴ θάλασσα.
– Τί κάνεις ἐδῶ, παιδί μου; τὸ ρώτησε.
– Νά, λέει τὸ παιδί, θ᾽ ἀδειάσω τὴ θάλασσα μέσα στὴ λακκούβα.
– Αὐτό, παιδί μου, εἶνε ἀδύνατον. Καὶ τότε τὸ παιδί, ποὺ δὲν ἦταν παιδὶ ἀλλὰ ἦταν ἄγγελος, τοῦ λέει
-Ἐὰν αὐτὸ εἶνε ἀδύνατο, τότε πόσο πιὸ ἀδύνατο εἶνε νὰ χωρέσῃ τὸ μυστήριο τῆς ἁ γίας Τριάδος μέσα στὸ μικρὸ μυαλὸ τοῦ ἀν θρώπου;…
Τὸ μυστήριο προσεγγίζεται ὄχι μὲ τὴ λογικὴ ἀλλὰ μὲ τὴν κεραία τῆς πίστεως· τὸ δεχόμεθα μὲ τὴν πίστι.
Ὑπάρχουν καὶ κάποιοι ἄλλοι ἄπιστοι ποὺ λένε· Καλά, κι ἂν τὸ δεχτοῦμε τί ὠφέλεια ἔχουμε; τί κερδίζουμε ἂν πιστέψουμε στὴν ἁγία Τριάδα;… Ἀπαντοῦμε. Ἂν καὶ τὰ δόγματα φαίνονται ὅτι εἶνε ξηρὰ καὶ δὲν ἔχουν καμμιά ἐπιρροὴ ἐπάνω στὴ ζωὴ τοῦ ἀνθρώπου, ἐν τούτοις ἔχουν μεγάλη, πολὺ μεγάλη ἐπιρροή.
Ἕνα δέντρο ἀποτελεῖται ἀπὸ πολλὰ μέρη· ποιό ἀπ᾽ αὐτὰ εἶνε τὸ σπουδαιότερο; Δὲν εἶνε οὔτε ὁ κορμός, οὔτε τὰ κλαδιά, οὔτε τὰ φύλλα, οὔτε τὰ ἄνθη· τὸ σπουδαιότερο στὸ δέντρο εἶνε ἐκεῖνο ποὺ δὲν φαίνεται, ἡ ῥίζα, ἕνα ξερὸ πρᾶγμα θαμμένο μέσ᾽ στὸ χῶμα.
Φαίνεται ξερό, ἀλλὰ εἶνε; Ἂν κόψῃς τὴ ῥίζα, τὸ δέντρο ξεράθηκε· ἀπ᾽ αὐτὴν ἀντλοῦν χυμοὺς καὶ ὁ κορμὸς καὶ τὰ κλαδιὰ καὶ τὰ φύλλα καὶ τὰ ἄνθη. Ὅπως λοιπὸν στὸ δέντρο τὸ σπουδαιότερο μέρος εἶνε ἡ ῥίζα, ἔτσι κ᾽ ἐδῶ ῥίζα, ῥίζα μὲ τρεῖς κλώνους, εἶνε ἡ ἁγία Τριάδα.
Κ᾽ ἔχει μεγάλη σπουδαιότητα τὸ δόγμα αὐτὸ στὴ ζωή μας. Ποιό θεωρεῖται σήμερα ζωτικὸ θέμα, ζήτημα ποὺ μᾶς καίει; Ἡ ἑνότης! Μεγάλο πρᾶγμα ἡ ἑνότης. Ἂν ῥίξουμε ὅμως ἕνα βλέμμα γύρω μας, ποῦ εἶνε ἡ ἑνότης;
Ὑπάρχει ἑνότης στὸ πρόσωπο; Ἂν ρωτήσετε ψυχολόγους, θὰ σᾶς ποῦν ὅτι καὶ ὁ πιὸ λογικὸς ἄνθρωπος ἔχει τὸ λεγόμενο «πεντάλεπτο τῆς τρέλλας». Ποῦ ἡ ἑνότης τοῦ ψυχικοῦ μας βίου; Διχασμένες προσωπικότητες εἴμαστε.
Ὑπάρχει, κατόπιν, ἑνότης στὴν οἰκογένεια; Τί δείχνουν τὰ διαζύγια, τὰ οἰκογενειακὰ δράματα καὶ ἐγκλήματα; Κάποιος παντρεμένος, ποὺ πῆρε μάλιστα τὴ γυναῖκα του ἀπὸ ἔρωτα, ὅταν μετὰ τὸ γάμο τὸν ρώτησαν πῶς περνάει, εἶπε· Δὲν ἔχουμε ἁρμονία· ὅταν γνώρισα τὴ γυναῖκα μου, τότε …ἀγάπησα τὸ σκύλο μου!
Γι᾽ αὐτὸ κοντεύουμε νὰ καταντήσουμε Σικάγο. Ὑπάρχει, τέλος, ἑνότης στὴν κοινωνία; Διαιρεθήκαμε μεταξύ μας, ἡ μικρή μας πατρίδα εἶνε χωρισμένη σὲ κόμματα…
Ποῦ, ἐπὶ τέλους, ὑπάρχει ἑνότης; Ὄχι στὴ γῆ. Ὑψῶστε τὰ μάτια σας πάνω ἀπ᾽ τὰ βουνά, στὸν οὐρανό. Περάστε τὸν ἥλιο, τὰ ἀστέρια, τοὺς γαλαξίες.
Προχωρῆστε καὶ φθάστε ἐκεῖ ποὺ ἀκούγεται τὸ «Ὡσαννὰ» ἀπὸ τὰ ἀρχαγγελικὰ τάγματα, στὸ θρόνο τοῦ Κυρίου, τοῦ Τρισυποστάτου Θεοῦ. Ἐκεῖ εἶνε ὁ Πατήρ, ὁ Υἱὸς καὶ τὸ ἅγιο Πνεῦμα. Τὰ τρία αὐτὰ πρόσω πα ἔχουν μεταξύ τους ἑνότητα.
Ὅ,τι σκέπτεται ὁ Πατήρ, σκέπτεται ὁ Υἱός· κι ὅ,τι σκέπτεται ὁ Υἱός, σκέπτεται τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιο. Ὅ,τι ἀγαπᾷ ὁ Πατήρ, ἀγαπᾷ καὶ ὁ Υἱός· κι ὅ, τι ἀγαπᾷ ὁ Υἱός, ἀγαπᾷ καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιο. Ὅ,τι θέλει ὁ Πατήρ, θέλει καὶ ὁ Υἱός· κι ὅ,τι θέλει ὁ Υἱός, θέλει καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιο.
Καμμία διχόνοια. Ἑνότης ἀδιάσπαστη, πρότυπο ἑνότητος, ἀρχέτυπο ἑνότητος. Γι᾿ αὐτὸ ὁ Χριστὸς ὅταν ἔφευγε ἀπὸ τὸν κόσμο, τὴ Μεγάλη Πέμπτη τὸ βράδυ, ἔκανε ἐναγώνια προσευχὴ πρὸς τὸν Πατέρα καὶ εἶπε· Πατέρα οὐράνιε, σὲ παρακαλῶ «ἵνα ὦ σιν ἕν» [size=85(Ἰω. 17,12 κ.ἑ)[/size], οἱ Χριστιανοὶ ποὺ πιστεύουν στὸ ὄνομά μου νὰ εἶνε ἕνα. «Καθὼς σύ, πάτερ, ἐν ἐμοὶ κἀγὼ ἐν σοί, ἵνα καὶ αὐτοὶ ἐν ἡμῖν ἓν ὦσιν,…. ἵνα ὦσιν ἓν καθὼς ἡ μεῖς ἕν ἐσμεν» (ἔ.ἀ. 17,21-23)
Ἔτσι ἡ ἑνότης τῶν προσώπων τῆς Θεότητος εἶνε πρότυπο γιὰ μᾶς, πῶς ν᾿ ἀποκτήσουμε ἐμεῖς ἑνότητα. Καὶ στὴν θεία Λειτουργία λέμε «Τὴν ἑνότητα τῆς πίστεως…» (θ. Λειτ.).
Μεγάλο πρᾶγμα ἡ ἑνότης. Ἦταν κάποτε ἡ πατρίδα μας ἑνωμένη. Καὶ τότε ἔφτασε μέχρι τὰ ἄστρα· θὰ πραγματοποιοῦσε τὰ μεγαλύτερα ὄνειρα. Ἦρθε μετὰ ἡ διαίρεσις, διχαστήκαμε, διαιρεθήκαμε, καταστραφήκαμε. Ἑνότης!
Ἑνότης προσωπική, οἰκογενειακή, κοινωνική, ἐθνική, ἑνότης πανανθρώπινη. «Γενήσεται μία ποίμνη, εἷς ποιμήν»(ἔ.ἀ. 10,16)· θὰ ἔρθῃ ἡ ὥρα ποὺ θὰ γίνῃ αὐτό. Ὅλες οἱ σημαῖες θὰ καταργηθοῦν, καὶ μία σημαία θὰ κυματίζῃ στὸν κόσμο ὁλόκληρο.
Ἡ σημαία αὐτὴ δὲν θὰ εἶνε οὔτε τῆς μιᾶς οὔτε τῆς ἄλλης ὑπερδυνάμεως· θὰ εἶνε ἡ σημαία τῆς ἁγίας Τριάδος. Ἥν, παῖδες Ἑλλήνων, ὑμνεῖτε καὶ ὑπερυψοῦτε εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας· ἀμήν.
† ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος Καντιώτης
Απομαγνητοφωνημένη ομιλία, η οποία έγινε στον
ι. ναό Αγ. Τριάδος Πτολεμαΐδος την 19-6-1989
