Η παραμονή των Χριστουγέννων συνιστά την τελευταία ημέρα πριν από την κορύφωση των εορτασμών της μεγάλης δεσποτικής εορτής. Κατά την ημέρα αυτή ολοκληρώνεται η προεόρτια των Χριστουγέννων περίοδος, η οποία μπορεί να συσχετιστεί άμεσα με τη Μεγάλη Εβδομάδα πριν από την Κυριακή του Πάσχα.
Ο εισαγωγικός χαρακτήρας της στην εορτή είναι καταφανής στο λειτουργικό πλαίσιο των ημερών, τις ειδικές ακολουθίες των Μεγάλων και Βασιλικών Ωρών, την υμνογραφία κ.λπ.
Η παραμονή των Χριστουγέννων αποτελεί μία από τις δέκα ημέρες του λειτουργικού έτους, κατά τις οποίες τελείται ο λειτουργικός τύπος του Μεγάλου Βασιλείου.
Η βυζαντινή λειτουργία του καππαδόκη πατέρα έχει παραμείνει στο λειτουργικό τυπικό των επισημότερων ημερών του έτους, μία εκ των οποίων είναι και η εορτή της Χριστού Γεννήσεως.
Οι σύγχρονες τυπικές διατάξεις της λατρείας έχουν περιορίσει τη χριστουγεννιάτικη λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου σε δεύτερο πλάνο, αφού τελείται το πρωί της παραμονής, σε αντίθεση με εκείνη του ιερού Χρυσοστόμου, η οποία τελείται το πρωί της κυριώνυμης ημέρας.
Η αρχική θέση της Λειτουργίας του Μεγάλου Βασιλείου ήταν το εσπέρας της παραμονής και λάμβανε χώρα στην εσπερινή λειτουργία – παννυχίδα. Ο βασιλειανός τύπος ήταν η επίσημη λειτουργία της ημέρας και η απόλυσή της γινόταν αργά το απόγευμα – βράδυ.
Η λειτουργία του Χρυσοστόμου, αντίθετα, ήταν ουσιαστικά η δεύτερη Θεία Λειτουργία, η οποία γινόταν για την εξυπηρέτηση των πιστών, οι οποίοι δεν μπορούσαν να μετέχουν στην πανηγυρική παννυχίδα.
Οι συνθήκες του βίου, όμως, συμπαρέσυραν και τις λειτουργικές διατάξεις. Η λειτουργία του Μ. Βασιλείου μετατέθηκε το πρωί της παραμονής, μαζί με την ακολουθία του εσπερινού της εορτής, για τη διευκόλυνση των μελών της σύναξης.
Η λειτουργία του ιερού Χρυσοστόμου παρέμεινε στην αρχική θέση της, ενώ συντάχθηκε μαζί της και η ακολουθία του όρθρου, αποδίδοντάς της πανηγυρική χροιά και καθιστώντας την ως το επίκεντρο των λειτουργικών εορτασμών των Χριστουγέννων.
Η μεταβολή αυτή έγινε μόνο στην Ανατολή και όχι στη Δύση, όπου έως σήμερα η Δυτική Εκκλησία ακολουθεί την αρχική τελετουργική συνήθεια.
Ο ρωμαιοκαθολικός εορτασμός των Χριστουγέννων έχει ως κέντρο τη λειτουργία της παννυχίδας, η οποία τελείται το απόγευμα- βράδυ της παραμονής, ενώ το πρωί τελείται επίσης Θεία Λειτουργία, σύμφωνα πάντα με το ρωμαϊκό-λατινικό τυπικό της θείας λατρείας.
Η μετανεωτερική ανθρωπότητα έχει απομονωθεί σε μεγάλο βαθμό από τη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας. Μεταξύ των σημείων που πιστοποιούν τη θέση αυτή συγκαταλέγεται και ο λειτουργικός αποχρωματισμός του εορτασμού των Χριστουγέννων, ο οποίος έχει μάλλον περιβληθεί καταναλωτικό χιτώνιο κατ’ επίφαση ευημερίας.
Ο σύγχρονος εορτασμός των Χριστουγέννων περιστρέφεται γύρω από ένα υπερβολικά φορτωμένο τραπέζι, με ποικιλία περιττών αγαθών, τα οποία καταλήγουν πλειοψηφικά στα άχρηστα (ούτε καν σε μη έχοντες).
Το περίφημο ρεβεγιόν, νεόφερτο από την εσπερία έθιμο, δεν είναι τίποτα παραπάνω στη σύγχρονη μορφή του από ελληναρίστικη μεταμόρφωση του κοινού δείπνου των μελών της σύναξης μετά από τη μετοχή στην παννυχίδα των Χριστουγέννων και τη μετάληψη των Τιμίων Δώρων.
Η δεδομένη χρονική συνέχεια μεταξύ του εκκλησιαστικού εορτασμού και του πανηγυρικού δείπνου στη Δύση, δεν έχει καμία σχέση με τη σύγχρονη νεοελληνική (γραικιλική) αποχριστιανοποιημένη, αντιεκκλησιολογική και απόλυτα υπερκαταναλωτική εκδοχή του κοιλιόδουλου ρεβεγιόν.
Η φυσική θέση του ‘’ορθόδοξου ρεβεγιόν’’ βρίσκεται αμέσως μετά τη Θεία Λειτουργία των Χριστουγέννων, δηλαδή το μεσημέρι της εορτής και όχι πριν από αυτή.
Το ‘’ρεβεγιονάρισμα’’ των νεοελλήνων έχει αποκόψει το Χριστό από την κανονική θέση του, τη Θεία Ευχαριστία, τον έχει ενσωματώσει σε ένα γ(ε)λοιώδες σύστημα κοσμικού ελιτισμού, το οποίο γιορτάζει Χριστούγεννα χωρίς Χριστό μέχρι την ώρα που χτυπούν οι καμπάνες των Χριστουγέννων, αλλά δεν αφήνει περιθώριο στον ίδιο το Χριστό να ζήσει μέσα στον άνθρωπο, με την ενεργό μετοχή στη χριστουγεννιάτικη Θεία Λειτουργία.
Ο οιονεί εκκλησιασμός μεγάλης μερίδας των κατά ιδία δήλωση πιστών περιορίζεται στην εθιμική κοινωνία ‘’έτσι για το καλό’’ μία από τις προηγούμενες των Χριστουγέννων ημέρες. Η αυτού του τύπου προσέλευση στο μυστήριο, καθαρά μηχανιστικά και επιφανειακά, δεν ωφελεί σε τίποτα και καλό θα ήταν να αποφεύγεται.
Η οντολογική μετοχή στη μυστηριακή ζωή της Εκκλησίας κατά τις ημέρες του Αγίου Δωδεκαημέρου δεν αποκόπτει τον πιστό από την κοινωνική ζωή, αρκεί αυτή να γίνεται με σύνεση και εναρμονισμένη με την πνευματική προκοπή του πιστού.
Η καμπάνα τα χαράματα των Χριστουγέννων δεν καλεί σε σύναξη τον ιερέα, το ψάλτη και το νεωκόρο, αλλά όλους όσους επικαλούνται το όνομα του Χριστού και θεωρούν εαυτούς ως ενεργά μέλη του Σώματός Του.
Η εκκοσμίκευση είναι μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις, η οποία μέσα από τα μικρά και ελάχιστα μπορεί να ανατρέψει την πνευματική προσπάθεια των πιστών.
