Θεία Λειτουργία: Κατά την πρώτη είσοδο δηλώνεται η αποβολή της απιστίας, η αύξηση της πίστης, η ελάττωση της κακίας, η πρόοδος της αρετής, η εξαφάνιση της άγνοιας, η προσθήκη της γνώσης.
Με την ακρόαση των θείων λόγων δηλώνονται οι μόνιμες και αμετάθετες έξεις και διαθέσεις της πίστης, που είπαμε, και της αρετής και της γνώσης, ενώ με τους θείους ύμνους που ακολουθούν, η θεληματική συγκατάθεση της ψυχής προς τις αρετές, και η πνευματική γλυκύτητα κι ευχαρίστηση που δοκιμάζει απ’ αυτές.
Με την ιερή έπειτα ανάγνωση του αγίου Ευαγγελίου δηλώνεται η συντέλεια του γήινου φρονήματος, σαν να ήταν η συντέλεια του αισθητού κόσμου. Με το κλείσιμο των θυρών δείχνεται η επιθυμητή μετάβαση και μετατόπιση της ψυχής από το φθαρτό κόσμο τούτο στο νοητό. Κλείνοντας τις αισθήσεις, σαν να ήσαν πόρτες, τις καθαρίζει από τα είδωλα της αμαρτίας.
Με την είσοδο των αγίων μυστηρίων, δηλώνεται η τελειότερη και πνευματικότερη και νέα διδασκαλία και γνώση, σχετικά με την οικονομία του Θεού για χάρη μας.
Με το θείο ασπασμό, η ταυτότητα όλων με όλους και πρώτα του καθενός με τον εαυτό του και το Θεό, ταυτόχρονα κατοχυρωμένη με ομόνοια, με ομοφροσύνη και αγάπη.
Με την ομολογία του συμβόλου της πίστεως, η κατάλληλη ευχαριστία μας για τους ανέλπιστους τρόπους της σωτηρίας μας.
Με το Τρισάγιο, η ένωση και ισοτιμία μας με τους αγίους αγγέλους και η ακατάπαυστη, αρμονική μελωδικότητα της δοξολογίας του Θεού.
Με την προσευχή, κατά την οποία γινόμαστε άξιοι να καλούμε Πατέρα το Θεό, η γνησιότατη υιοθεσία με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος.
Με το Εικόνα και τα υπόλοιπα, η χάρη και η οικειότητα, που μας ενοποιεί με το Θεό.
Με την αγία μετάληψη των αχράντων και ζωοποιών μυστηρίων, η δυνατή να πραγματοποιηθεί ενότητα και ταυτότητα μ’ εκείνον κατά συμμετοχή και ομοιότητα• εξαιτίας της αξιώνεται ο άνθρωπος, να γίνει από άνθρωπος Θεός.
Η σειρά των βαθμίδων στις οποίες ανυψώνεται ο πιστός κατά τη Θεία Λειτουργία
Ο Άγιος Μάξιμος εκθέτει τα επιμέρους τμήματα της Θείας Λειτουργίας, περιγράφοντας την αναγωγή, το ανέβασμα, της πορείας του πιστού στο καθένα απ’ αυτά.
Κατά την «πρώτη είσοδο» (τη λεγόμενη Μικρή Είσοδο), ο πιστός «αποβάλλει την απιστία, αυξάνει την πίστη, ελαττώνει την κακία, προοδεύει στην αρετή και εξαφανίζει την άγνοια με την προσθήκη της γνώσης». Αυτό συμβαίνει διότι κατά την πρώτη είσοδο εμφανίζεται συμβολικά ανάμεσά μας ο ίδιος ο Χριστός, που είναι η πηγή της αρετής και της πίστης.
Ακολουθεί η ακρόαση του Ευαγγελίου, όπου δηλώνονται όλες οι πλευρές της πίστης, της αρετής και της γνώσης. Ο Άγιος Μάξιμος σημειώνει ότι το περιεχόμενο του Ευαγγελίου είναι «η συντέλεια του γήινου φρονήματος». Δηλαδή, περιέχει όλα εκείνα τα στοιχεία που έχει ανάγκη ο άνθρωπος, ώστε να εγκαταλείψει τις γήινες σκέψεις και να προσβλέψει προς τον ουρανό.
Η τάση αυτή του ανθρώπου να ανυψωθεί προς τον ουρανό, δηλώνεται και με το κλείσιμο των Ουρών του ιερού βήματος. Συμβολίζεται, έτσι. η ανάγκη «να κλείσει» ο πιστός τις αισθήσεις του προς την αμαρτία.
Η «είσοδος των αγίων μυστηρίων» (η Μεγάλη Είσοδος) υπενθυμίζει στον πιστό τη θεϊκή οικονομία για τη σωτηρία του ανθρώπου. Η σωτηρία αυτή πραγματοποιήθηκε με τη σταυρική θυσία, την οποία συμβολίζει η Μεγάλη Είσοδος
Ακολουθεί ο ασπασμός της αγάπης. Πρόκειται για την εκδήλωση και την κατοχύρωση της ομόνοιας και της αγάπης μεταξύ των χριστιανών κλήρου και λαού. Χωρίς τις αρετές αυτές είναι αδύνατη η συμμετοχή του πιστού στο υπόλοιπο της Θείας Λειτουργίας.
Το «Σύμβολο της Πίστεως» που ακολουθεί, θυμίζει στους πιστούς όλες τις ευεργεσίες του Θεού προς τον άνθρωπο: τη δημιουργία, τη σωτηρία από το Χριστό, τον ερχομό του Αγίου Πνεύματος, τη ζωή του αγιασμού μέσα στην Εκκλησία.
Ο Τρισάγιος Ύμνος εκφράζει τη μεγάλη αλήθεια, ότι η ανθρώπινη ψυχή είναι ισότιμη με τους αγγέλους στο θέμα της δοξολογίας του Θεού. Το στοιχείο αυτό είναι σημαντικότατο, διότι συνειδητοποιούμε την ένωση του υλικού κόσμου (άνθρωποι) με τον πνευματικό κόσμο (άγγελοι) κατά τη Θεία Λειτουργία.
Η Κυριακή Προσευχή διαδηλώνει την υιοθεσία του ανθρώπου από το Θεό. Τονίζεται, έτσι, ότι με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος οι πιστοί αξιώνονται ν’ αποκαλέσουν το Θεό πατέρα και να αισθανθούν την οικειότητα της ένωσής τους με το Θεό.
Η ενότητα του πιστού με το Θεό κορυφώνεται με τη «μετάληψη των αχράντων και ζωοποιών μυστηρίων». Όπως σημειώνει ο Άγιος Μάξιμος, με τη Θεία Μετάληψη ο άνθρωπος αξιώνεται να γίνει Θεός κατά χάριν.
Αυτό σημαίνει ότι η Θεία Λειτουργία οδηγεί τον άνθρωπο στο δρόμο της θέωσης, δηλαδή της ανύψωσης του προς την τελική ενότητα και ταυτότητα με το Θεό.