Ο άγιος Αμφιλόχιος είναι από τους μεγάλους Πατέρες της Εκκλησίας, συμπατριώτης και σύγχρονος των αγίων Βασιλείου του Μεγάλου και Γρηγορίου του Θεολόγου.
Υπήρξε κι αυτός, όπως ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, μαθητής του Λιβανίου, και διακρίθηκε πρώτα ως ρήτορας και δικηγόρος στην Κωνσταντινούπολη.
Τον αγαπούσαν και τον τιμούσαν όλοι για την αρετή του και για τη μεγάλη του μόρφωση. Κατείχε περισσότερο από κάθε άλλον την έξω σοφία και τη γνώση των θείων Γραφών.
Ο άγιος Αμφιλόχιος, νέος και επιτυχημένος πια στο βίο του, περιφρόνησε λοιπόν τα εγκόσμια, τα παράτησε όλα κι έφυγε στην έρημο. Έζησε ασκητικά πολλά χρόνια, νηστεύοντας και προσευχόμενος.
Όλοι οι Πατέρες της Εκκλησίας ωρίμασαν στην έρημο κι από εκεί ξεκίνησαν για το κατοπινό τους έργο.
Το 373 ο Μέγας Βασίλειος πρωτοστάτησε και οι επίσκοποι της επαρχίας τον εξέλεξαν και, παρά τις διαμαρτυρίες του, τον χειροτόνησαν επίσκοπο Ικονίου.
Τότε ο Μέγας Βασίλειος του έστειλε χαιρετιστήρια επιστολή, στην οποία του γράφει· «Χαίρει και η πατρίς και ευφραίνεται ταις του Κυρίου οικονομίαις». Η εκλογή και χειροτονία του αγίου Αμφιλοχίου χαροποίησε την Καππαδοκία.
Μέσα στις πολλές επιστολές του Μεγάλου Βασιλείου προς τον άγιο Αμφιλόχιο βλέπομε ποιος ήταν ο Άγιος, του οποίου τη μνήμη εορτάζουμε σήμερα. Σε μία του επιστολή ο Μέγας Βασίλειος γράφει προς τον άγιο Αμφιλόχιο.
«Θαύμασα και τη φιλομάθειά σου και την ταπεινοφροσύνη σου, ότι καταδέχεσαι και να μάθεις εσύ ο δάσκαλος και να μαθαίνεις από μένα, που δεν έχω τίποτε να σε διδάξω για να μάθεις».
Αυτά δεν είναι μόνο φιλοφρόνηση του Μεγ. Βασιλείου, αλλά δείχνουν και ποιος ήταν ο άγιος Αμφιλόχιος.
Αλλά και για την αρετή και την αγιωσύνη του αγίου Αμφιλοχίου γράφει ο Μέγας Βασίλειος στις επιστολές του.
Είναι γνωστό πως ο Μέγας Βασίλειος είχε κλονισμένη υγεία, γι’ αυτό και ζητούσε τις προσευχές ενός αγίου ανθρώπου και τον παρακαλούσε να τον επισκέπτεται, για να του δίνει δύναμη και χαρά.
Γράφει λοιπόν σε μια του επιστολή· «Σε παρακαλώ να προσεύχεσαι για μένα, τώρα που περισσότερο από άλλη φορά μου χρειάζεται η βοήθεια των προσευχών σου» Και σε μια άλλη επιστολή γράφει πάλι ο Μέγας Βασίλειος προς τον άγιο Αμφιλόχιο· «Αν μπορέσεις, όσο ακόμα είμαι στη ζωή, δώσε μου τη χαρά να σε δω».
Πολύ μας συγκινεί αυτός ο τρόπος, με τον οποίο οι άγιοι Πατέρες αλληλογραφούσαν μεταξύ τους.
Ο άγιος Αμφιλόχιος έλαβε μέρος στη δεύτερη οικουμενική Σύνοδο, που έγινε στην Κωνσταντινούπολη το 381.
Εκεί τον θαύμασαν όλοι, και τους έκαμε μεγάλη εντύπωση ο τρόπος, με τον οποίο διετύπωνε τα επιχειρήματά του εναντίον του πνευματομάχου Μακεδονίου.
Όταν έληξε η Σύνοδος, ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος θέλησε να τον κρατήσει κοντά του, αλλά ο άγιος Αμφιλόχιος δεν δέχθηκε και είπε στον αυτοκράτορα· «ο βοσκός, Βασιλιά μου, πρέπει να είναι κοντά στα πρόβατά του».
Τον παρακάλεσε μόνο να του κτίσει δύο ναούς στο Ικόνιο. Ο αυτοκράτορας έκτισε τους ναούς, τους οποίους ο άγιος Αμφιλόχιος κάλεσε και τους εγκαινίασε ο Μέγας Βασίλειος.
Στο Πηδάλιο του αγίου Νικόδημου του Αγιορείτη, που είναι όλοι οι Κανόνες των οικουμενικών και των τοπικών Συνόδων, ως και των αγίων Πατέρων, είναι και οι 92 Κανόνες του Μεγάλου Βασιλείου.
Οι 92 αυτοί Κανόνες, όλοι σχεδόν, είναι από τις τρεις κανονικές επιστολές του Μεγάλου Βασιλείου προς τον άγιο Αμφιλόχιο.
Φαίνεται στις επιστολές αυτές όχι μόνο η σοφία του Μεγάλου Βασιλείου, αλλά και η ανύσταχτη φροντίδα του αγίου Αμφιλοχίου, που διαρκώς ζητούσε να έχει τη γνώμη του συμπατριώτη του αρχιεπισκόπου Καισαρείας, για ζητήματα της ζωής των ανθρώπων του πνευματικού του ποιμνίου.
Επίσης τη σπουδαία πραγματεία του «Περί του Αγίου Πνεύματος», ο Μέγας Βασίλειος τη γράφει και την αφιερώνει προς τον «εν αγίοις Αμφιλόχιον επίσκοπον Ικονίου».
Αμήν.
