Ο Άγιος Μέρτιος κατετάγη, κατά τους χρόνους του αυτοκράτορα Διοκλητιανού (284 – 305 μ.Χ), στο στρατιωτικό τάγμα, το καλούμενο των Μαύρων, στη Μαυριτανία. Εκεί τον πίεζαν να προσφέρει θυσία στα είδωλα. Ο Άγιος όμως δεν πειθάρχησε στις εντολές των ειδωλολατρών.
Ύστερα από την άρνηση του Αγίου Μερτίου να θυσιάσει στα είδωλα, οι ειδωλολάτρες τον κατήγγειλαν στον κυρίαρχό του, ότι αυτός λάτρευε τον Ιησού. Τον οδήγησαν ενώπιον του. Ο Μάρτυρας παρουσιάσθηκε και στάθηκε μπροστά στον ηγεμόνα με σεμνότητα, αλλά και άφοβη γενναιότητα.
Ο Μέρτιος υποκλίθηκε πρώτα, για να δείξει ότι τιμά τον άρχοντα, αλλά έπειτα ανένευσε και αρνήθηκε να συμμορφωθεί προς την διαταγή.
Και δεικνύοντας τις πληγές, που είχε μαχόμενος κάτω από την σημαία του αυτοκράτορα, δήλωσε ότι ευλαβείται το βασιλέα, ότι είναι έτοιμος να δώσει το αίμα του υπέρ του στρατιωτικού καθήκοντος, αλλά ότι η ψυχή του και η συνείδησή του ανήκουν στην λατρεία του Χριστού.
Ο Διοκλητιανός εξαγριώθηκε και άρχισε να υποβάλλει τον Άγιο σε ταπεινώσεις και βασανιστήρια. Πρώτα διέταξε να του αφαιρέσουν την ζώνη, που ήταν το διακριτικό γνώρισμα του στρατιωτικού του αξιώματος.
Με άλλα λόγια, τον καθαίρεσαν από το στρατιωτικό του αξίωμα. Έπειτα τον μαστίγωσαν αλύπητα. Επειδή όμως άντεξε στα βασανιστήρια και δεν έβγαλε ούτε την παραμικρή κραυγή, προκάλεσε κατάπληξη στον τύραννο και επαύξησε την οργή του.
Έτσι το βασανιστήριο συνεχίστηκε επί πολλή ώρα, μέχρι που όλο το σώμα του Μάρτυρα έγινε μία ανοιχτή πληγή. Τότε, με εντολή του αδίστακτου τυράννου, σταμάτησαν την μαστίγωση του Μερτίου και τον έριξαν στην φυλακή.
Η καρδιά του σκιρτούσε, διότι έμελλε ο ευσεβής υιός να υπάγει προς τον ουράνιο Πατέρα, ο πιστός στρατιώτης προς τον Αρχιστράτηγο Χριστό, ο ένδοξος προς τον μισθαποδότη Κύριο.
Έτσι ο αθλητής αυτός του Χριστού, παρέδωσε την τίμια ψυχή του στις πατρικές αγκάλες του Θεού το 298 μ.Χ.
