Ο Όσιος Πολύευκτος γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη και σε νεαρή ηλικία έγινε Μοναχός σε μονή της νήσου Πρώτης. Ζούσε με απλότητα και εγκράτεια και πολλές φορές τρεφόταν με ένα κομμάτι ξερό ψωμί, για να θρέψει τους φτωχούς.
Ήταν κάτοχος μεγάλης θεολογικής παιδείας και διακρινόταν για τη σεμνότητα του, το ήθος του, την εγκράτεια και αντικειμενικότητα του χαρακτήρα του. Πολλοί μάλιστα παρομοίαζαν με τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο.
Όταν τον Απρίλιο ο έτους 956 μ.Χ. απεβίωσε ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Θεοφύλακτος (931 – 956 μ.Χ.), ο Άγιος Πολύευκτος χειροτονήθηκε πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. Το 957 μ.Χ. βάπτισε στην Κωνσταντινούπολη την Ρωσίδα η ηγεμονίδα Όλγα, η οποία, όπως λέγεται από μερικούς, ονομάστηκε Ελένη .
Ο Άγιος Πολύευκτος ήταν κανόνας αρετής και ευσέβιας. Γι’ αυτό και δεν φοβήθηκε να ελέγξει τον αυτοκράτορα Νικηφόρο Φωκά (963 – 969 μ.Χ.), όταν αυτός αποφάσισε να νυμφευθεί τη βασίλισσα Θεοφανώ, χήρατου αυτοκράτορα Ρωμανού του Β’ (959 – 963 μ.Χ.).
Επειδή μάλιστα ο γάμος είχε τελεσθεί κρυφά από τον Άγιο, αυτός αρνήθηκε να δεχθεί τον βασιλιά στη Θεία Λειτουργία που έγινε στην Αγία Σόφια. Όμως, στη συνέχεια ο Άγιος Πολύευκτος έδωσε τη συγχώρεση και τη συναίνεση του, για να οικονομήσει τα πράγματα και να μην οδηγήσει το κράτος σε χάος.
Ο αυτοκράτορας Νικηφόρος Φωκάς έπεσε θύμα άγριας δολοφονίας. Και η πράξη αυτή φαινόταν ακόμη πιο στυγερή, ένεκα του ότι συμμετείχε και την διευκόλυνε η βασίλισσα Θεοφανώ.
Ο Άγιος Πολύευκτος καταταράχθηκε για την τρομερή και ανοσία κακουργία. Όταν, λοιπόν, μετά από επτά μέρες από της αναρρήσεώς του στον αυτοκρατορικό θρόνο, ο Ιωάννης Α’ ο Τσιμισκής (969 – 976 μ.Χ.) προσήλθε στον ναό της Άγια Σόφιας, για να στεφθεί από τον Πατριάρχη, ο Άγιος δεν του επέτρεψε να εισέλθει στο ιερό και απαίτησε προηγουμένως να εκπληρωθούν υπό του βασιλέως τρεις όροι.
Ο πρώτος ήταν να εκδιωχθεί από τα ανάκτορα η Θεοφανώ. Ο δεύτερος όρος ήταν να υποδείξει και να τιμωρήσει τον αυτουργό του φόνου του Νικηφόρου Φωκά, και ο τρίτος όρος, να ανακαλέσει τα θεσπίσματα του Νικηφόρου Φωκά περί των εκκλησιαστικών πραγμάτων.
Έτσι, ο Άγιος Πολύευκτος εξασφάλισε στην εκκλησία την αληθινή ελευθερία και της έδωσε το δικαίωμα της ενέργειας κατά των υπερβάσεων των πολιτικών αρχόντων, όταν αυτές βλάπτουν την Εκκλησία και σφαγιάζουν τις παραδόσεις του λαού του θεού.
Η αγάπη του Αγίου προς το μοναχισμό και την να ασκητική ζωή εκφράστηκε και διά της ιδρύσεως, επί των ημερών του, των μονών Μέγιστης Λαύρας και Ιβήρων στο Άγιο Όρος.
Ο Άγιος Πολύευκτος κοιμήθηκε με ειρήνη το έτος 970 μ.Χ.
