Ο Άγιος Ευτύχιος διετέλεσε Επίσκοπος Γόρτυνας και Αρχιεπίσκοπος Κρήτης. Εικάζεται ότι αποσύρθηκε λόγω των διωγμών κατά της εκκλησίας, ή εκδιώχθηκε στο όρος Ράξος όπου ασκούσε τα καθήκοντά του με τον αδελφό του, το μοναχό Ευτυχιανό.
Ο Άγιος Ευτυχιανός βρήκε μαρτυρικό θάνατο έξω από το χωριό Λίσταρος, στην τοποθεσία «Μαναριά», εκεί που σήμερα βρίσκεται το εξωκκλήσι του Αρχάγγελου Μιχαήλ.
Πάνω στο βράχο που μαρτύρησε αποτυπώθηκαν το χέρι και η τσεκουριά (μαναριά). Τα δύο αδέλφια, Ευτύχιος και Κασσιανή, κήδεψαν τον Άγιο Ευτυχιανό σε σπηλιά όπου ετάφη αργότερα και ο Επίσκοπος Ευτύχιος, σύμφωνα με την επιθυμία του.
Η σπηλιά αυτή λειτουργεί σήμερα ως εξωκλήσι της Ιεράς Μονής Οδηγήτριας, προς τιμή των τριών αυταδέλφων αγίων και γιορτάζουν στις 17 Αυγούστου.
Δυτικά καί στά ὅρια τῆς Ἱεράς Μονής Ὁδηγήτριας στήν τοποθεσία «Ἁγιούς» ἀσκήτεψαν oἱ ἀδελφοί Εὐτύχιος καί Εὐτυχιανός. Μετά τήν ταφή τῶν δύο Ἁγίων στή θέση αὐτή ὁλόκληρη ἡ περιοχή πῆρε τό ὄνομά τους, «στούς Ἁγιούς», δηλαδή στόν τόπο τῶν Ἁγίων.
Ὁ Ἅγιος Εὐτυχιανός βρῆκε μαρτυρικό θάνατο ἔξω ἀπό τό χωριό Λίσταρος, στήν τοποθεσία «Μαναριά», ἐκεῖ ὅπου σήμερα βρίσκεται τό ἐξωκκλήσι τοῦ Ἀρχάγγελου Μιχαήλ. Πάνω στό βράχο πού μαρτύρησε ἀποτυπώθηκαν τό χέρι καί ἡ τσεκουριά (μαναριά).
Τά δύο ἀδέλφια του, Εὐτύχιος καί Κασσιανή, κήδεψαν τόν Ἅγιο Εὐτυχιανό σέ σπηλιά ὅπου ἐτάφη ἀργότερα καί ὁ Εὐτύχιος Ἐπίσκοπος Γορτύνης, σύμφωνα μέ τήν ἐπιθυμία του. Ἡ σπηλιά αὐτή λειτουργεῖ σήμερα ὡς ἐξωκκλήσι τῆς Ἱεράς Mονής Ὁδnγήτριας, πρός τιμή τῶν τριῶν αὐταδέλφων Ἁγίων.
Ἡ ἀδελφή τῶν Ἁγίων, Κασσιανή, ἀσκήτεψε σέ σπηλιά πού βρίσκεται σέ ἀπρόκρημνο μέρος, στό ἀκρωτήριο Λίθινo ἤ Κεφάλι, στήν ὀνομαστή «σπηλιά τῆς Καλόγριας».
Γιά τό πῶς βρῆκε τούς Ἁγίους Εὐτύχιο καί Εὐτυχιανό ἀναφέρεται στήν διαθήκη του ὁ ἐκ Σίβα Μεσαρᾶς, Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Ξένος, ὁ ὁποῖος ἔζησε μετά τήν ἀπελευθέρωση τῆς Κρήτης ἀπό τόν Νικηφόρο Φωκᾶ τό 961 μ. Χ.
Ἀνακάλυψε τούς τάφους των καί ἔκτισε Ναό πρός τιμήν των. Τήν ἐν λόγῳ διαθήκη δημοσίευσε ὁ Νικ. Τωμαδάκης στό β’ τόμο τῆς ἐπιστημονικῆς σειρᾶς «Κρητικά Χρονικά» 1948, σελ. 47-72.
Ἀναλυτικά στοιχεῖα περί τῶν Ἁγίων ὑπάρχουν στό βιβλίο: «Ἱ. Πατριαρχική καί Σταυροπηγιακή Μονή Ὁδηγητρίας καί τά Ἑρημητήριά της», ἔκδοση τῆς Ἱ. Μονῆς, 2011.
Στίς 8 Μαΐου 2011, ὁ Σεβ. Μητροπ. Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακάριος, τέλεσε τά ἱερά ἐγκαίνια τοῦ πρός τιμήν τῶν Ἁγίων Εὐτυχίου, Εὐτυχιανοῦ καί Κασσιανῆς, ἀνεγερθέντος Ἱερού Ναοῦ στό Ἱερό Μετόχιο τῶν Ἁγίων Εὐτυχιανῶν, μέ τήν φροντίδα τοῦ Πανοσιολ. Ἀρχιμ. Παρθενίου Βουλγαράκη, Ἡγουμένου καί τῶν ἀδελφῶν τῆς Ἱ. Μ. Ὁδηγήτριας.
ΕΥΤΥΧΙΟΣ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΓΟΡΤΥΝΗΣ
Τό ὄνομα τοῦ Εὐτυχίου δέν συμπεριλαμβάνεται σέ κανένα ἐπισκοπικό κατάλογο οἰασδήποτε ἐποχῆς. Στή διδακτορική του διατριβή «Οἱ ῞Αγιοι τῆς πρώτης Βυζαντινῆς περιόδου τῆς Κρήτης καί ἡ σχετική πρός αὐτούς φιλολογία» ὁ σεβαστός καθηγητής κ. Θεοχάρης Δετοράκης στοῦ ὁποίου τήν ἔρευνα καί ἡ Έκκλησία τῆς Κρήτης ὀφείλει πολλά, καλῶς δέν ἀναφέρεται.
Μόνη πηγή, εἶναι ἡ ἰσχυρή ἐπί αἰῶνες Τοπική ᾿Εκκλησιαστική Παράδοση τήν ὁποία βεβαιώνει ὁ ῞Οσιος Κύρ ᾿Ιωάννης ὁ Ξένος (970-1027) ἀπό τό Σίββα Πυργιωτίσσης τό 10ο αἰῶνα.
῾Ο Ίωάννης γεννήθηκε ἀμέσως μετά τήν Άραβοκρατία καί γνώριζε ὡς σχετικῶς νωπή τήν παράδοση περί τῶν Άγίων Εὐτυχιανῶν (Εὐτυχίου ᾿Επισκόπου, Εὐτυχιανοῦ ῾Οσιομάρτυρος καί Κασσιανῆς τῶν αὐταδέλφων), ἡ ὁποία παράδοση ἤθελε τούς ῾Αγίους νά ἔζησαν κατά τή σκοτεινή περίοδο τῶν διωγμῶν τῆς Άραβοκρατίας.
῾Η θεόθεν βεβαίωση ἔγινε μέ τήν δι’ ἀποκαλύψεως εὕρεση τῶν τάφων τῶν ῾Αγίων Εὐτυχίου καί Εὐτυχιανοῦ, ὅπου ὡς νέος ἀσκητής ὁ ᾿Ιωάννης ὁ Ξένος, ἔκτισε Ναό καί Μονή, ὅμως ὁ βίος των ἦταν γνωστός.
῾Η τοποθέτησή του χρονολογικά στούς πρώτους μεγάλους διωγμούς εἶναι ἀστήρικτη ἄν καί πέρασε στά σύγχρονα κείμενα, ὅπως ἀστήρικτος πρός τήν ᾿Εκκλησιαστική Παράδοση τήν καί μόνη πηγή, εἶναι καί ὅτι παραιτήθηκε ἀπό τό θρόνο του γιά νά ἀσκητεύσει.
῾Ο Εὐτύχιος μαζί μέ τά κατά σάρκα ἀδέλφια του, Εὐτυχιανό καί Κασσιανή, ἀσκήτευσαν στά ᾿Αστερούσια ὄρη, στά περίχωρα τῆς Μ. ῾Οδηγητρίας (κτίσθηκε πολύ ἀργότερα) καί στό ὄρος Ράξος, λόγῳ διωγμῶν, ἀσκώντας καί τά ἐπισκοπικά του καθήκοντα. ᾿Εκήδευσε τόν ῾Οσιομάρτυρα ἀδελφό του Εὐτυχιανό, καί κατά τήν ἐπιθυμία του ἐτάφη ὅπου καί ὁ ἀδελφός του ὅταν ἐκοιμήθη ἐν εἰρήνῃ.
῾Η Κασσιανή ἀπομονωμένη σέ ἀπόκρημνο σπήλαιο ὡς ἀσκήτρια, ἐκοιμήθη, χωρίς ποτέ νά γίνει λόγος περί τῶν Λειψάνων της.
῾Η μνήμη καί τῶν τριῶν ἑορτάζεται στίς 17 Αὐγούστου. Στήν ῾Ι. Μητρόπολη Γορτύνης καί ᾿Αρκαδίας ὑπάρχει· α) ῾Ο ἐρειπωμένος Ναός τῶν ῾Αγίων, κτῖσμα τοῦ ῾Οσίου ᾿Ιωάννου τοῦ Ξένου καί β) ὁ ᾿Ενοριακός Ναός τῆς ᾿Ενορίας Λιστάρου Πυργιωτίσσης. Εἰκόνες των παλαιές καί νέες ὑπάρχουν σέ πολλούς Ναούς τῆς ῾Ι. Μητροπόλεως.
᾿Εδῶ πρέπει νά σημειώσουμε, ὅτι τό θέμα περί τῶν ῾Αγίων Εὐτυχιανῶν δέν ἀποτελεῖ γιά τήν Κρήτη ἁπλά ἰσχυρή ᾿Εκκλησιαστική Παράδοση, ἀλλά ἀσάλευτη ᾿Εκκλησιαστική Συνείδηση ἡ ὁποία ἀποτελεῖ τή μόνη αὐθεντία στήν ᾿Εκκλησία, καί ἡ ὁποία ἐρείδεται στό φωτισμό καί τήν καθοδήγηση τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος ὅλου τοῦ πληρώματος τῆς ᾿Εκκλησίας (κλήρου καί λαοῦ) καί ὄχι μόνο τῆς ἐκκλησιαστικῆς διοικήσεως.
Αὐτή, λοιπόν, ἡ ᾿Εκκλησιαστική Συνείδηση ἀποφαίνεται ἀπαρασαλεύτως γιά τό θέμα τοῦτο ἐπί μία χιλιετία καί μάλιστα λατρευτικῶς (μνήμη, προσκύνημα, ᾿Ακολουθίες ἐγκεκριμένες Συνοδικῶς, εἰκόνες, παλαιές τοιχογραφίες, κ.ἄ.)
Ἀπό τό βιβλίο «Μελετήματα ἁγιολογικά – ἱστορικά» 2008 τοῦ Πανοσιολ. Ἀρχιμ. Χρυσοστόμου Παπαδάκη, Πρωτοσυγκέλου τῆς Ἱ. Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος α’. Τούς τρεῖς μεγίστους.
Τούς τρεῖς ἀσβέστους φωστήρας τῆς ὑπερφώτου Θεότητος, τούς τήν ἐκκλησίαν ἀκτῖσι θαυμάτων θείων φαιδρύναντας˙ τούς ἀειῤῥόους ποταμούς τῆς Γορτύνης τούς τήν Κρήτην πᾶσαν Πνεύματος θείου χάρισι κατακλύσαντας˙ Εὐτύχιον τόν θεῖον, Εὐτυχιανόν τε τόν ὅσιον, σύν Κασσιανῇ αὐταδέλφῳ ἀσκητρίᾳ θεόφρονι˙ πάντες οἱ τῶν ὁσίων πιστοί μαθηταί συνελθόντες ὕμνοις τιμήσωμεν˙ αὐτοί γάρ τήν Τριάδα ὑπέρ ἡμῶν ἀεί ἱκετεύουσιν.
Τμήμα του Ιερού Λειψάνου του Αγίου Ευτυχίου, από το Ιερό Κειμηλιαρχείο του πατρός Αθανασίου.
