Ο Απόστολος και Ευαγγελιστής Λουκάς καταγότανε από την Αντιόχεια της Συρίας. Ήταν Έλληνας και από μικρός ασχολήθηκε με τα γράμματα. Γνώριζε πολύ καλά τα Εβραϊκά και την Συριακή γλώσσανκαι φυσικά πολύ καλλίτερα την Ελληνική.
Βλέπει κανείς στο Ευαγγέλιο του και στις Πράξεις του να χειρίζεται την Ελληνική γλώσσα, όσον ουδείς άλλος. Πήγε κατόπιν στην Αίγυπτο, διότι η Αλεξάνδρεια εφημίζετο τότε, ως πόλις των γραμμάτων.
Όταν μεγάλωσε, ήλθε στην Ελλάδα και γνώρισε καλά την Ελληνικών σοφία. Το επάγγελμα του ήταν γιατρός και μάλιστα ήταν πολύ καλός γιατρός. Έκτος όμως της ιατρικής, γνώριζε καλά και την ζωγραφική. Ήταν πολύ καλός ζωγράφος.
Συνεργός του Αποστόλου Παύλου
Ενώ όμως γνώριζε τόσα πολλά πράγματα, δεν γνώριζε από την αρχή την ευσέβεια και την Χριστιανική Πίστη. Ήτανε ειδωλολάτρης, όπως κι οι γονείς του.
Προσήλθε στον Χριστιανισμός αργότερα στην Αντιόχεια και κατ’ άλλους, όταν βρισκόταν στην Θήβα της Βοιωτίας. Πάντως άκουσε τον Απόστολο Παύλο. Αί! λοιπόν, από την στιγμή αυτή έγινε ο πιο πιστός και αφοσιωμένος μαθητής του Αποστόλου Παύλου μέχρι του μαρτυρικού θανάτου του. Δεν τον εγκατέλειψε ποτέ.
Τα εγκατέλειψε όλα για την διάδοση του Εύαγγελίου. Συνοδεύοντας τον Παύλο περιοδεύει πόλεις και χωριά και ηπείρους. Κηρύττει και αυτός στα έθνη τα μεγαλεία του Θεού και οδηγεί τους ειδωλολάτρες στην πίστη του Χριστού.
Πήγε στη Θράκη, στη Μακεδονία, στη Θεσσαλία, στην Αχαΐα, στην Πελοπόννησο, στην Ασία, στην Λυκία, στην Κιλικία, στην Κύπρο, στην Συρία, στο Ιλλυρικό και σ’ όλη την Ιουδαία. Δίδαξε παντού.
Για τον Χριστό και το Ευαγγέλιο του δεν λογαριάζει κόπους και ταλαιπωρίες και πείνα και κινδύνους.
Συγγράφει το Ιερό Ευαγγέλιο
Ο Απ. Λουκάς, πού ήταν όχι από τους δώδεκα αλλά από τους εβδομήκοντα μαθητές του Κυρίου, προσέφερε στην ανθρωπότητα τον μεγαλύτερο ν θησαυρό: Το Ιερόν Ευαγγέλιο και τις Πράξεις τον Αποστόλων, θέλησε, δεκαπέντε χρόνια μετά την Ανάληψη του Χριστού, να γράφει όσα άκουσε από τον Απόστολο Παύλο και άλλους Αποστόλους, περί της ζωής του Κυρίου.
Το τρίτον κατά σειράν από τα Ιερά Ευαγγέλια της Εκκλησίας μας ανήκει στον Ευαγγελιστή Λουκά.
Αυτός μάλιστα, μόνος από τους τέσσαρις Ευαγγελιστές, αναφέρει για την γέννηση του Τιμίου Προδρόμου και για τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου.
Αυτός διηγείται ζωηρότερα τη Γέννηση του Χριστού. Και αυτά τα άγια Πάθη του Χριστού μας τα περιγράφει παραστατικότατα, με περισσότερες λεπτομέρειες. Επίσης κατέγραψε τις περισσότερες παραβολές μέσα στο Ευαγγέλιο του.
Συγγράφει τις Πράξεις των Αποστόλων
Στις Πράξεις αναφέρει, για την Ανάληψη του Κυρίου. Περιγράφει ζωηρά την Πεντηκοστή και τον φωτισμό, πού δέχθηκαν οι Απόστολοι από το Άγιο Πνεύμα.
Στις Πράξεις ομιλεί ακόμη, δια τον λιθοβολισμό του πρωτομάρτυρος και αρχιδιακόνου Στεφάνου, καθώς και διά τα θαύματα του Αγίου Πέτρου. Αυτά και άλλα πολλά μας αναφέρει στο δεύτερο αυτό βιβλίο.
Περισσότερο όμως στις Πράξεις ασχολείται με το έργο και τη δράσι του Αποστόλου Παύλου. Μιλάει για τον διωγμό, πού έκανε ο Παύλος εναντίον των πρώτων Χριστιανών από υπερβολικό ζήλο προς την Ιουδαϊκή πίστη, αλλά και πώς επέστρεψε στο Χριστό μετά το θείον φώς.
Ζωγραφίζει εικόνες της Παναγίας
Και δεν είναι μόνον αυτά τα θαυμαστά, πού έκαμε και έγραψε ο Ευαγγελιστής Λουκάς για το καλό της ανθρωπότητας ολοκλήρου. Είναι και άλλα.
Λένε, ότι πρώτος αυτός ζωγράφισε, σαν τεχνίτης άριστος, πού ήταν, τρεις εικόνες της Υπεραγίας Θεοτόκου. Την παριστάνει να κράτη στην αγκαλιά της τον Κύριο ημών Ιησού Χριστό.
Υπάρχει μάλιστα παράδοσης, πού αναφέρει, ότι τις έδειξε στην ίδια την Παναγία, η όποια μόλις τις είδε, τις εύλογη σε και είπε:
«Ἡ Χάρις τοῦ ἐξ ἐμοῦ τεχθέντος δί’ ἐμοῦ μετ’ αὐτῶν». Με άλλα λόγια: Χάρις του Χριστού, πού γεννήθηκε από μένα, να είναι διά μέσου εμού πάντα μαζί με τις εικόνες αυτές. Και πράγματι! Είναι μαζί στις εικόνες αυτές η χάρις της Παναναγίας διότι τελούνται διά μέσου αυτών αναρίθμητα θαύματα.
Από τις τρεις άγιες αυτές εικόνες, πού ζωγράφισε ο Ευαγγελιστής Λουκάς, η μία εύρίσκεται στην Πελοπόννησο, στη Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου.
Η άλλη εικών της Παναγίας, πού ζωγράφισε ο Ευαγγελιστής Λουκάς λένε, ότι βρίσκεται στη μικρά Ρωσία, στη πόλη Βιλίνα, όπου υπάρχει Εκκλησίας της Παναγίας. Και η τρίτη βρίσκεται στο Μοναστήρι του Κύκκου της Κύπρου.
Έκτος από αυτές τις τρεις λέγουν, ότι έκαμε και άλλες εικόνες της Παναγίας, όπως την Οδηγήτρια, πού βρισκότανε στην Κωνσταντινούπολη και η οποία πολλάκις έσωσε την πόλη από τις επιδρομές των βαρβάρων.
Αποστολική Δράση
Μετά το μαρτυρικό τέλος του Απ. Παύλου, γύρισε στην Ελλάδα. Περπατώντας ο Απόστολος από τόπο σε τόπο και διδάσκοντας παντού το κήρυγμα του Ευαγγελίου, έφτασε και στην πόλη των Θηβών.
Στην Θήβα ανέπτυξε μεγάλη δραστηριότητα ο Ευαγγελιστής Λουκάς. Γκρέμισε τους ναούς των ειδώλων και έκτισε Ναούς Χριστιανικούς, διά την συνάθροιση των πιστών και την δόξα του Χριστού.
Η δράσις του συνεχίσθηκε και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Προχώρησε στην Ασία, έφτασε μέχρι την Αίγυπτο και τη Λιβύη. Την Θήβα όμως την είχε ως κέντρο. Η διδασκαλία του εκεί δημιούργησε πολλές αντιδράσεις. Έγινε στόχος των Ρωμαίων.
Όλος ο συρφετός των ειδωλολατρών επετέθη εναντίον του. Τον συνέλαβαν και τον βασάνισαν πολύ. Τέλος τον κρέμασαν εκ κλάδου ελαίας.
Σε ηλικία 80 ετών, γέρων πλέον, αναχώρησε από τον μάταιο τούτον κόσμον και πήγε, για να συνάντηση τον Σωτήρα Χριστό, τον οποίο τόσον αγάπησε και για τον οποίο, τόσο κουράστηκε.
Οι Χριστιανοί, όμως, επήραν το Άγιο Λείψανο του Ευαγγελιστεί και το έθαψαν στην σπουδαιότερη θέση, στο Πολυάνδριο Τον ενταφίασαν δε εντός μιας μαρμάρινης Λάρνακας. Από την Λάρνακα αυτή έβγαινε και μύρο, από το όποιον ευωδίαζε όλη η περιοχή εκείνη.
Εις τον τάφο του Αγίου Ευαγγελιστή εγίνοντο κατόπιν πολλά θαύματα. Πολλοί μάλιστα ξέοντες διά μαχαιριδίου την Λάρνακα, παρεσκεύαζον ιαματικά κολλύρια. Με αυτά έπλυναν τα πονεμένα μάτια τους.
Εις το μέρος, όπου ετάφη ο Ευαγγελιστής στη Θήβα υπάρχει Ναός εις τιμήν του. Μέσα δε εις αυτόν υπάρχει και η ανωτέρω Λάρνακα.
Ο Θεός θέλοντας να τον δοξάσει, και επειδή ήταν γιατρός, όταν ζούσε, έβρεχε κάθε χρόνο πάνω στον τάφο του την ημέρα της μνήμης του στις 18 Οκτωβρίου, κολλύριο. Με αυτό αλείφονταν, όσοι είχαν ασθένεια στα μάτια, και θεραπεύονταν αμέσως.
Το τίμιο λείψανο του μεταφέρθηκε επί του Αυτοκράτορα Κωνστάντου το 313 μ.Χ. από τον Άγ. Αρτέμιο, σαν (θησαυρός πολύτιμος, στην Κωνσταντινούπολη.
Μαζί ,με αυτό μεταφέρανε και τα ιερά λείψανα των Αγίων Αποστόλων Ανδρέου του Πρωτοκλήτου από την Πάτρα και Τιμοθέου από την Έφεσο, στην οποίαν τον είχε χειροτονήσει Επίσκοπο ο Απ. Παύλος. Τα τρία λείψανα τα τοποθέτησε σε τρία αργυρά κιβώτια στον Ναό των Αγίων Αποστόλων.
Ἀπολυτίκιον
Λουκᾶν τὸν θεηγόρον καὶ τοῦ Παύλου συνέκδημον καὶ Εὐαγγελίου τοῦ τρίτου συγγραφέα θεόπνευστον, ἐν ὕμνοις τιμήσωμεν, πιστοί, ὡς ἄξιον ἐργάτην τοῦ Χριστοῦ. Τῷ φωτι γὰρ τοῦ Κυρίου καταυγασθεὶς μετέδωκε φῶς τῷ κόσμῳ. Γράψας τὰς θαυμαστὰς παραβολάς, σύστασιν ἐκκλησίας τε τῇ ἐπελεύσει τοῦ πνεύματος ἱστορησάμενος.
Ἕτερον Ἀπολυτίκιον Ἦχος δ’. Ταχὺ προκατάλαβε.
Ἀκέστωρ σοφώτατος, Ἱερομύστα Λουκᾶ, ζωγράφος πανάριστος, τῆς Θεοτόκου Μητρός, ἐδείχθης Ἀπόστολε, ἔγραψας μάκαρ, λόγους, διὰ πνεύματος θείου, ἔδωκας ἐννοῆσαι,
συγκατάβασιν ἄκραν, Χριστοῦ τῆς παρουσίας, διὸ πρέσβευε σωθήναι ἠμᾶς.
Ἕτερον Ἀπολυτίκιον Ἦχος γ’.
Ἀπόστολε Ἅγιε, καὶ Εὐαγγελιστὰ Λουκᾶ, πρέσβευε τῷ ἐλεήμονι Θεῷ, ἵνα πταισμάτων ἄφεσιν, παράσχῃ ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν.
Κοντάκιον Ἦχος δ’. Ἐπεφάνης σήμερον.
Μαθητὴς γεvόμενος τοῦ Θεοῦ Λόγου, σὺν τῷ Παύλῳ ἅπασαν, ἐφωταγώγησας τὴv γῆν, καὶ τὴν ἀχλὺν ἀπεδίωξας, τὸ θεῖον γράψας, Χριστοῦ Εὐαγγέλιον.
Ὁ Οἶκος
Ὡς ἰατρὸς καὶ μαθητὴς Λουκᾶ ἠγαπημένος, μυστικῇ χειρουργίᾳ τὰ πάθη τῆς ψυχῆς μου, καὶ τὰ τοῦ σώματος ὁμοῦ ἴασαι, καὶ δὸς μοι κατὰ πάντα εὐεκτεῖν, καὶ σοῦ τὴν παναοίδιμον
γηθόμενος γεραίρειν πανήγυριν, ὄμβροις τε δακρύων, ἀντὶ μύρων τὸ σεπτόν σου καὶ πάντιμον σῶμα καταβρέχειν• ὡς στήλη γὰρ ζωῆς ἐγγεγραμμένη τῷ ναῷ τῷ θαυμαστῷ τῶν
Ἀποστόλων πᾶσιν ἐκφώνει, καθάπερ καὶ σὺ τὸ πρῶτον, τὸ θεῖον γράψας Χριστοῦ Εὐαγγέλιον.
Στίχος
«Εἰς Ἐμμαοὺς βλέπειν σε κἂν πρὶν εἰργόμην, (Λουκᾶς λέγει), τρανῶς σε νῦν Χριστὲ βλέπω». Ὀγδοάτῃ δεκάτῃ πέρατος βίου ἔμμορε Λουκᾶς.
