Τα Χριστούγεννα ήταν και συνεχίζουν να είναι η πιο σημαντική γιορτή για τους Ζακυνθινούς και παρόλο που τα έθιμα μοιάζουν με αυτά της υπόλοιπης Ελλάδας, έχουν και μερικές διαφορές, είναι αυτές οι μικρές αλλαγές που χαρίζουν στο τοπικό χρώμα του κάθε τόπου.
Όπως καταλάβατε, σήμερα θα λειτουργήσω πάλι τοπικιστικά και θα σας μιλήσω για τα έθιμα του τόπου μου!
Την παραμονή των Χριστουγέννων στο νησί της Ζακύνθου το μενού αποτελείται:
α) από βραστά, αλάδωτα μπρόκολα και ελιές πριν τη λειτουργία προκειμένου να νηστέψουν οι άνθρωποι για να κοινωνήσουν και
β) από την πατροπαράδοτη κουλούρα, η οποία σερβίρεται μετά την κοινωνία. Η κουλούρα είναι ένα είδος γλυκού ψωμιού ή βασιλόπιτας με κύρια χαρακτηριστικά το γλυκάνισο, την κανέλλα και τα γαρύφαλλα.
Πολλοί κάτοικοι συμπληρώνουν στα υλικά καρύδια , αμύγδαλα, κουφέτα και σταφίδες. Μέσα στην κουλούρα υπάρχει το φλουρί ή όπως το λένε οι Ζακυνθινοί, το «εύρημα», το οποίο έχει ακριβώς την ίδια λογική όπως το φλουρί της βασιλόπιτας: συμβολίζει την καλοτυχία για τον επόμενο χρόνο που έρχεται.
Δίπλα στην κουλούρα ανάβουν κεριά. Σε ένα ποτήρι ρίχνουν μέσα λάδι και κρασί, σταυρώνουν την κουλούρα και την κόβουν, ο κάθε παρευρισκόμενος έχει ο κομμάτι του και το πρώτο είναι πάντα του Χριστού.
Την ώρα της κοπής της κουλούρας μαζεύονται όλοι γύρω από το τραπέζι και ψέλνουν χριστουγεννιάτικους ύμνους. Αμέσως μετά – τουλάχιστον τα παλαιότερα χρόνια- οι νέοι έριχναν ντουφεκιές, τα λεγόμενα «σμπάρα», για να εορτάσουν τον ερχομό του Χριστού και να διώξουν μακριά τον Ηρώδη.
Η ζακυνθινή κουλούρα εικάζεται ότι κρατάει τις ρίζες της από την εποχή της Ενετοκρατίας. Σύμφωνα με τον Λόγιο Λεωνίδα Ζώη, η κουλούρα συμβολίζει το άστρο της Βηθλεέμ, το φλουρί τον μικρό νεογέννητο Χριστό, το κρασί και το λάδι συμβολίζουν τα δώρα των τριών μάγων, τα κεριά που καίνε συμβολίζουν την φλόγα της Ανάστασης και οι πυροβολισμοί τον αποτροπιασμό των ανθρώπων για τον Ηρώδη.
Την μέρα των Χριστουγέννων οι νοικοκυρές μαγειρεύουν σούπα αυγολέμονο: κρέας (είτε κοτόπουλο, είτε γαλοπούλα, είτε χοιρινό) με ρύζι και μπόλικο αυγολέμονο, μέσα στην θερμαντική σούπα ρίχνουν τριμμένο τυρί: το υπέροχο ντόπιο λαδοτύρι, το οποίο προσφέρει μια ιδιαίτερη γεύση σε όλα τα ζακυνθινά φαγητά.
Ένα άλλο ιδιαίτερο έθιμο είναι το κάψιμο του χριστουγεννιάτικου κούτσουρου: σύμφωνα με τις παραδόσεις και τις προλήψεις, για όλο το εορταστικό δωδεκαήμερο πρέπει να καίει στο τζάκι το ίδιο κούτσουρο, για να κυριαρχήσει το καλό και να φύγουν τα δαιμόνια.
Έτσι οι κάτοικοι διαλέγουν το μεγαλύτερο κούτσουρο για να κάψουν, το οποίο ονομάζουν «Δωδεκαημερίτη». Σύμφωνα με την Μαρία Φιορεντίνου, την στάχτη από το κούτσουρο αυτό οι ντόπιοι παλιότερα την έριχαν στα κηπευτικά τους για να τα προστατεύσουν από την μελίγρα.
Ασχέτως των εθίμων όλων των τόπων της Ελλάδας μας, εύχομαι Καλά και Ευλογημένα Χριστούγεννα σε όλες και όλους! Μακάρι η άφιξη του Χριστού μας να μας φέρει αγάπη, γαλήνη και ευσπλαχνία!
Εύη Ρούτουλα
