Η αφήγηση τον Συναξαρίου
Διαφορετική είναι η εκδοχή του Συναξαρίου της αγίας Μεγαλομάρτυρος Ειρήνης, όπως εκτίθεται στο «Μηναίον Μαΐου», την ημέρα εορτασμού της μνήμης της (5 του μηνός), έχει δε ως έξης, σε απόδοση μας στη νεοελληνική:
«Η Ειρήνη ήταν θυγατέρα μονογενής του βασιλίσκου Λικινίου και της μητέρας της Λικινίας, από την πόλη Μαγεδώ, και αρχικά είχε ονομαστεί από τους γονείς της Πηνελόπη. Σωματικά ήταν πολύ όμορφη και ξεπερνούσε τις συνομήλικές της σε εμφάνιση.
Ο πατέρας της είχε οικοδομήσει για χάρη της ψηλό πύργο στον όποιο περνούσε τον χρόνο της μαζί με δέκα τρία όμορφα συνομήλικα παιδιά, έχοντας στη διάθεσή της κάθε άνεση και θρόνο και τραπεζαρία και λυχνία, φτιαγμένα όλα από χρυσό. Όταν έγινε έξι χρονών προσέλαβε ο πατέρας της Λικίνιος έναν γέροντα παιδαγωγό, τον Απελλιανό, για τη διαπαιδαγώγησή της.
»Κάποιο βράδυ λοιπόν βλέπει η Ειρήνη σε δράμα να έρχεται ένα περιστέρι κρατώντας στο ράμφος του κλωναράκι ελιάς, πού το άφησε κοντά στο τραπέζι.
Επίσης έναν αετό να φέρνει στεφάνι από λουλούδια και να το ακουμπά πάνω στο τραπέζι. Στη συνέχεια, από άλλο παράθυρο, να μπαίνει ένας κόρακας και ν’ αφήνει στο τραπέζι φίδι. Ενώ δε η Ειρήνη απορούσε και σκεφτόταν, τι άραγε να σημαίνουν αυτά πού είδε στο δράμα, ο γέροντας Απελλιανός της εξήγησε ότι: Το μεν περιστέρι είναι παιδευτήριο γνώμης, το δε κλωναράκι της ελιάς επισφράγιση πραγμάτων και είσοδος του Βαπτίσματος, ο αετός, πού είναι ο βασιλιάς των πτηνών, με το στεφάνι του προαναγγέλλει τη νίκη της στους καλούς αγώνες, τέλος ο κόρακας, με το φίδι, υπονοεί τη θλίψη και ταλαιπωρία. Και γενικά ο γέροντας της εξήγησε τα πάντα και τον αγώνα του μαρτυρίου της περιέγραψε, αυτόν πού θα έκανε για τον Ιησού Χριστό. Έκτοτε πολλά παράδοξα λέγεται ότι συνέβησαν μ’ αυτήν.
Διότι άφησε το όνομα Πηνελόπη και ονομάστηκε από άγγελο Κυρίου Ειρήνη, μυήθηκε στην πίστη του Χριστού και προφητεύθηκε ότι χάρη σ’ αυτήν θα σωθούν πολλές μυριάδες ψυχών και ότι θα τη συναντήσει ο μαθητής του Παύλου Τιμόθεος και θα τη βαπτίσει.
»Όταν αυτά πραγματοποιήθηκαν, συνέτριψε και έριξε κάτω τα είδωλα πού είχε στο σπίτι ο πατέρας της. Και κατά πρώτον δικάζεται από τον ίδιο τον πατέρα της,
ο όποιος διέταξε να ποδοπατηθεί από άλογα, ένα από τα οποία αντί να προξενήσει κάτι κακό σ’ εκείνην, όρμησε εναντίον του βασιλίσκου Λικινίου, τον έριξε κάτω, του έσπασε το δεξί χέρι και αφού τον σκότωσε, με ανθρώπινη λαλιά μακάρισε την αγία. Αμέσως λοιπόν τότε εκείνη ελευθερώθηκε από τα δεσμά και αφού άκουσε την παράκληση των παρισταμένων, προσευχήθηκε και ανάστησε το νεκρό πατέρα της. Ο οποίος μαζί με τρεις χιλιάδες άντρες και τη γυναίκα του πίστεψε στο Σωτήρα Χριστό και δέχθηκε το Βάπτισμα. Και αφού παραιτήθηκε από τα βασιλικά του καθήκοντα, έζησε στο έξης στον πύργο πού είχε οικοδομήσει για την κόρη του.
»Όταν στη βασιλεία τον διαδέχθηκε ο Σεδεκίας, εξαναγκάστηκε και πάλι η αγία να θυσιάσει στα είδωλα. Επειδή όμως δεν υπάκουσε, την έβαλαν με το κεφάλι προς τα κάτω σε ένα λάκκο γεμάτο διάφορα δηλητηριώδη ερπετά. Εκείνη παρέμεινε άβλαβής και όταν μετά από τέσσερις ημέρες την έβγαλαν, της έκοψαν με πριόνι τα πόδια. Και πάλι άγγελος Κυρίου την έκανε καλά. Στη συνέχεια την έδεσαν σε τροχό, όμως το νερό πού κινούσε τον τροχό σταμάτησε και η αγία δεν έπαθε τίποτε. Βλέποντας αυτό το θαύμα, προσήλθαν στην πίστη του Χριστού οκτώ χιλιάδες λογικών ψυχών.
»Όταν ο Σεδεκίας έχασε τη βασιλεία από το γιο του Σαβώριο πού εκστράτευσε εναντίον του, η αγία Ειρήνη τον συνάντησε στην είσοδο της πόλεως.
Εκεί, τόσο τον Σαβώριο όσο και τον στρατό του τον τύφλωσε κατόπιν προσευχής της και τον τιμώρησε. Και πάλι όμως προσευχήθηκε και τους χάρισε το φώς.
Τότε της βάζουν καρφιά στις φτέρνες, της φορτώνουν ένα σακί γεμάτο άμμο και την υποχρεώνουν να τρέξει τρία μίλια. Η γη όμως άνοιξε στα δύο κάτω από τα πόδια τους και κατάπιε δέκα χιλιάδες άντρες ειδωλολάτρες και τους υπηρέτες του τυράννου. Το θαύμα αυτό έκανε άλλες τριάντα χιλιάδες άντρες να πιστέψουν στο Χριστό.
Παρόλα αυτά ο τύραννος Σαβώριος παρέμενε άπιστος, γι’ αυτό και άγγελος Κυρίου εμφανίστηκε και τον θανάτωσε.
» Αφού η Μεγαλομάρτυς αφέθηκε ελεύθερη και περιόδευε την πόλη, πολλά θαύματα ενεργούνταν με τη χάρη της. Όταν μάλιστα πήγε στον πύργο, στον όποιο έμενε ο πατέρας της μαζί με τον πρεσβύτερο Τιμόθεο, εμφάνισε πέντε μυριάδες ψυχές πού με τη διδασκαλία είχαν προσέλθει στο Χριστό και μαζί με αυτούς και τους τριάντα τρεις άντρες πού ήταν ταγμένοι να φυλάγουν τον πύργο. Στη συνέχεια πήγε στη πόλη Καλλίνικο, την όποια διοικούσε ο Νουμεριανός.
Αφού εμφανίστηκε μπροστά του, ομολόγησε πίστη στο Χριστό και για τιμωρία της ρίχνεται μέσα σε τρία χάλκινα βόδια, πού είχαν πυρακτωθεί, στο ένα κατόπιν του άλλου.
Όταν την έβαλαν στο τρίτο πυρωμένο βόδι, εκείνο παραδόξως κινήθηκε και περπάτησε και κατόπιν έσπασε, η δε αγία βγήκε άκαυτη, με αποτέλεσμα να προσέλθουν και να πιστέψουν στο Χριστό περίπου δύο μυριάδες.
»Στη συνέχεια ο βασιλιάς, πού αρρώστησε και έφευγε από τη ζωή, έδωσε εντολή στον έπαρχο να μη την αφήσει αλλά να την τιμωρήσει. Εκείνος την οδήγησε σιδεροδέσμια και την έβαλε μέσα σε δυνατή φωτιά. Άγγελος όμως Κυρίου έσβησε τη φλόγα και η αγία Ειρήνη διέμεινε άβλαβής, ενώ και τα δεσμά της έσπασαν.
Αποτέλεσμα ήταν να μείνει κατάπληκτος ο έπαρχος και μαζί με τους εκεί παρευρισκόμενους να πιστέψει και να προσέλθει στο Χριστό. Όταν η σχετική για την αγία φήμη ξαπλώθηκε παντού, ο Σαβώριος, βασιλιάς των Περσών, διέταξε να αποκεφαλιστεί. Μόλις αυτό έγινε, τοποθετήθηκε σε τάφο και πάλι όμως ανασταίνεται από άγγελο πού την μακάρι σε για τους αγώνες της υπέρ του Χριστού και για το ότι θα μνημονεύεται στους μετέπειτα χρόνους.
»Μετά τον αποκεφαλισμό της και την εκ νεκρών ανάσταση της, λέγεται ότι κρατώντας στο χέρι της κλάδο ελιάς πήγε στην πόλη Μεσημβρία και εμφανίστηκε στο βασιλιά.
Βλέποντας την εκείνος πίστεψε στο Χριστό και βαπτίσθηκε από τον πρεσβύτερο Τιμόθεο, μαζί με πολλές μυριάδες ανθρώπων. Στη συνέχεια έφτασε στην πατρίδα της Μαγεδώ, κοντά στους γονείς της. Και για μεν τον πατέρα της, πού είχε ήδη φύγει από την παρούσα ζωή, δάκρυσε, έμεινε δε ένα διάστημα μαζί με τη μητέρα της.
Ύστερα ένα σύννεφο την πήρε και την πήγε στην Έφεσο όπου έζησε, επιτελώντας πολλά θαύματα, και την αποκαλούσαν αληθινή ισαπόστολο.
»Κατόπιν συνάντησε τον Απελλιανό, πού ο πατέρας της τον είχε προσλάβει στον πύργο ως παιδαγωγό και διδάσκαλο της στα ιερά γράμματα.
Τότε η αγία, αφού από τους χριστιανούς της Εφέσου πήρε μαζί της μόνο έξι άντρες και τον Απελλιανό, πήγε σ’ έναν καινούργιο τάφο στον όποιο δεν είχε ποτέ ταφεί κάποιος άλλος, και μπήκε σ’ αυτόν για να κοιμηθεί. Έδωσε δε εντολή, για τέσσερις ημέρες να μη σηκώσουν την πέτρινη πλάκα πού θα έβαζε πάνω στον τάφο ο διδάσκαλος Απελλιανός. Μόλις όμως πέρασαν δύο ημέρες, η πλάκα βρέθηκε σηκωμένη και το σώμα της Μάρτυρος έλειπε.
»Όλα βέβαια αυτά για την ανθρώπινη λογική ίσως σε κάποιους να φαίνονται απίστευτα, αλλά τα αδύνατα στους ανθρώπους είναι δυνατά στον Θεό».
Η τιμή της Μεγαλομάρτυρος
Στην Κωνσταντινούπολη, είχαν ανεγερθεί και αφιερωθεί στο όνομά της μεγαλοπρεπείς ναοί. Πρώτος ναός είχε ανεγερθεί από τον όσιο Μαρκιανό στα παράλια της Πόλης, αυτός του Περάματος, ενώ συνεχόμενος στο ναό της του Θεού Σοφίας υπήρχε και ναός της Αγίας Ειρήνης πού οικοδομήθηκε από τον Μέγα Κωνσταντίνο και ανακαινίστηκε από τον Ιουστινιανό. Στην περιοχή του Γαλατά είχε ανεγερθεί ήδη από τον 3ο αιώνα ναός προς τιμήν της, ενώ και στη Ρώμη είχε συμβεί το ίδιο. Στην εποχή μας, τόσο στον ελλαδικό όσο και στον εκτός αυτού χώρο, αρκετοί ναοί μεγαλοπρεπείς είναι αφιερωμένοι στην πανίερη μνήμη της, ενώ το όνομά της δίνεται σε πολλά κοριτσάκια.
Η μνήμη της Αγία εορτάζεται από την Εκκλησία μας στις 5 Μαΐου.
Στίχος
Ξίφει θανοῦσα καὶ βιώσασα ξένως, Εἰρηνικῶς τέθνηκας αὖθις, Εἰρήνη. Εἰρήνη τμηθεῖσα ἀνέγρετο καὶ θάνε πέμπτῃ.
Ἀπολυτίκιον Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε
Ἁγνείας λαμπρότησι, κρίνον ὡς εὔοσμον, ἐξήνθησας ἔνδοξε Εἰρήνη μάρτυς Χριστοῦ, στολαῖς μαρτυρίου σου, κάλλεσιν ὡραΐσθης, ἐπιγνώσεως Θείας, πλάνης δυσωδεστάτης ἀπελαύνουσα βλάβην· διό σου τὴν πανεύφημον μνήμην γεραίρομεν.
Ἕτερον Ἀπολυτίκιον Ἦχος α΄. Τοῦ λίθου σφραγισθέντος
Ὁ Χριστὸς ἡ εἰρήνη σὲ Εἰρήνην ἐκάλεσε· σὺ γὰρ τὴν εἰρήνην βραβεύεις τοῖς τελοῦσι τὴν μνήμην σου, καὶ ὕμνοις καὶ ᾠδαῖς πνευματικαῖς, προστρέχουσι τῷ θείῳ σου ναῷ, καὶ πρεσβεύεις ὑπὲρ πάντων, τῇ τρισηλίῳ παρισταμένη Θεότητι. Ἅπαντες οὖν χαρμονικῶς, τὴν μνήμην αὐτῆς τελέσωμεν, τὸν ἀντιδοξάσαντα αὐτήν, Χριστόν μεγαλύνοντες.
Ἕτερον Ἀπολυτίκιον Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε
Εἰρήνης τὸν ἄρχοντα, ἰχνηλατοῦσα σεμνή, εἰρήνης ἐπώνυμος, δι’ ἐπιπνοίας Θεοῦ, ἐδείχθης πανεύφημε, σὺ γὰρ τοῦ πολέμου, τᾶς ἐνέδρας φυγοῦσα, ἤθλησας ὑπὲρ φύσιν, ὡς παρθένος φρονίμη, διὸ Μεγαλομάρτυς Εἰρήνη, εἰρήνην ἠμὶν αἴτησαι.
Κοντάκιον Ἦχος γ΄. Ἡ Παρθένος σήμερον
Παρθενίας κάλλεσι, πεποικιλμένη παρθένε, τῇ ἀθλήσει γέγονας, ὡραιοτάτη Εἰρήνη· αἵμασι, τοῖς ἐκχυθεῖσί σου φοινιχθεῖσα, πλάνην τε, καταβαλοῦσα τῆς ἀθεΐας· διὰ τοῦτο καὶ ἐδέξω, βραβεῖα νίκης χειρὶ τοῦ Κτίστου σου.
Ἕτερον Κοντάκιον Ἦχος δ΄. Ὁ ὑψωθεῖς
Τὴν καλλιπάρθενον ὑμνήσωμεν πάντες, νύμφην Χριστοῦ, ἐκ τῶν νεκρῶν ἀναστάσαν, ἧν ὁ Θεός ἐδόξασε σημείοις φρικτοῖς, Εἴλκυσε γὰρ πλῆθος ἄπειρον, ἀσεβῶν ἐν τῇ πίστει, καὶ θεόθεν ἔλαβε, τὴν Χριστώνυμον κλήσιν, ὁ τοῦ Θεοῦ γὰρ Ἄγγελος ἐλθών, ἐκ Πηνελόπης Εἰρήνην ἐκάλεσε.
Κάθισμα Ἦχος α΄. Τὸν τάφον σου Σωτὴρ
Τῷ κάλλει σου Χριστέ, ἡ παρθένος τρωθεῖσα, παρέδραμε σπουδῇ, τὰ ὁρώμενα πάντα, καὶ πᾶσαν τὴν τοῦ σώματος, εὐμορφίαν ἐκδέδωκε, ταῖς κολάσεσι, καὶ ταῖς πικραῖς τιμωρίαις, ἀφανίζεσθαι· ἣν εἰς ὡραίους νυμφῶνας, εἰσήγαγες Δέσποτα.
Ἕτερον Κάθισμα Ἦχος δ΄. Κατεπλάγη Ἰωσήφ
Κατεπλάγησαν ἁγνή, μάρτυς Εἰρήνη οἱ χοροί, τῶν ἀγγέλων καὶ βροτῶν, φύσις ἐξέστη ἐπὶ σοί, πῶς τὸν ἀρχέκακον δράκοντα κατεπάτησας, ὡραίοις σου ποσὶ καὶ κατηδάφισας, καὶ πλήθη ἀσεβῶν ἐχειραγώγησας, καὶ διαδήματι κάλλους παρὰ Χριστοῦ τοῦ Νυμφίου σου ἐστέφθης· διὸ αἰτοῦμεν, μὴ ἐπιλάθου καὶ ἡμῶν τῶν τιμώντων σοι.
Ἕτερον Κάθισμα Ἦχος α΄. Τοῦ λίθου σφραγισθέντος
Καλλιμάρτυς Εἰρήνη, καὶ Χριστοῦ Νύμφη ἄφθορε, σὺ αὐτῷ παρεστῶσα ὡς ὡραία καὶ πάγκαλος, ὡς λίθους φαιδροὺς καὶ διαυγεῖς, τὰ στίγματα φέρουσα σαρκός, καὶ αἱμάτων τὴν πορφύραν, ὑπέρ ἡμῶν ἀπαύστως πρέσβευε. Δόξα τῷ δεδωκότι σοι ἰσχύν, δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι, δόξα τῷ σὲ ἀναδείξαντι λαμπρῶς, Παρθένων ὄντως καλλονὴν καὶ Μαρτύρων καύχημα.
Ἕτερον Κάθισμα Ἦχος Πλ. δ΄. Τὴν σοφίαν καὶ λόγον
Τὴν οὐράνιον νύμφην τοῦ ποιητοῦ, καὶ ἀκήρατον κόρην τοῦ λυτρωτοῦ, Εἰρήνην τιμήσωμεν, τὴν ἀμνάδα τὴν πάντιμον, τὴν καὶ μετὰ πότμον ἐν νεφέλαις ἀρθεῖσαν, Μαγεδὼν ἐκ πόλεως, καὶ εἰς Ἔφεσον φθάσασαν, ἔνθα τοῖς σημείοις καὶ τοῖς τέρασι πάντας ἐνθέως ἐξέπληξας, καὶ τὴν πίστιν ἐκήρυξας, ἀθληφόρε ἀήττητε· πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, τῶν πταισμάτων ἀφεσιν δωρήσασθαι, τοῖς ἑορτάζουσι πόθῳ, τὴν ἁγίαν μνήμην σου.
Ὁ Οἶκος
Τοῦ νυμφίου Χριστοῦ ἔρωτι, Παναοίδιμε, ἀπὸ βρέφους σεμνὴ πυρποληθεῖσα ἔδραμες, δορκὰς ὡς διψῶσα πηγαῖς ἀειρύτοις, καὶ τῇ ἀθλήσει σαυτὴν συντηρήσασα, ἐν τῷ ἀφθάρτῳ, ὄντως τοῦ Κτίστου σου θαλάμῳ ἔνδοξε, ὡς νύμφη εὐκλεής, ἐστολισμένη, πεποικιλμένη, εἰσῆλθες ὡς ἐκλεκτή, στεφανηφόρος ὁραθεῖσα, ἐξ ἀφθάρτου νυμφίου δεξαμένη, ὡς χρυσίον, βραβεῖον νίκης τῆς σῆς ἀθλήσεως.
Μεγαλυνάριον
Τῇ εἰρηνωνύμῳ κλήσει σεμνή, κατακολουθοῦσα, εὐηγγέλισαι μυστικῶς, ἄθλοις σου θαυμάτων, ψυχαῖς πολεμουμέναις, σωτήριον εἰρήνην, Εἰρήνη ἔνδοξε.
