Κάθε τι που είναι γραμμένο στα χωρία της Καινής Διαθήκης, με μια δεύτερη ματιά του αναγνώστη φαίνεται να έχει πολλές αναγνώσεις και να μην είναι τυχαία τα επεισόδια γύρω από την ζωή και το έργο του Ιησού Χριστού, του Υιού του Θεού Πατρός, επί γης. Γεγονότα συμπτώσεων, αλληγοριών, μυστηρίων που συνέβησαν για να συμβούν, θα λέγαμε στο τέλειο timing.
Η φυσιογνωμία του Βαραββά, ήδη από την γνωριμία μας με το όνομά του, προκαλεί το ενδιαφέρον των ερευνητών και εξιτάρει η σύμπτωση της παρουσίας του την δεδομένη στιγμή, κατά τα τεκταινόμενα προ της Σταυρώσεως.
Αυτό που αρχικά πρέπει να αποσαφηνιστεί είναι ο χαρακτηρισμός που έφερε και κατ’ επέκταση η ίδια η κατηγορία που τον οδήγησε προ του Πιλάτου , έξω από το πραιτόριο.
Ο Βαραββάς, ο επονομαζόμενος “ληστής” , επουδενί όμως με την σημερινή έννοια του κλέφτη ή διαρρήκτη. Κατά τα εκείνα ιστορικά χρόνια, “ληστές” αποκαλούνταν οι εθνικιστικές εκτελεστικές επαναστατικές ομάδες της εποχής, γνωστοί και ως Ζηλωτές. Υπόθεση που θέλει και τον Ιούδα Ισκαριώτη (αναγραμματισμός σικαριώτης) να κατάγεται εξ αυτών, των σικάριων (λατινικά sica: σπαθί/μαχαίρι).
Ο Ιώσηπος υπογραμμίζει την παρουσία τους και τους ξεχωρίζει λέγοντας “έτερον είδος ληστών εν Ιεροσολύμοις επεφύετο, οι καλούμενοι σικάριοι, μεθ’ ημέραν και εν μέση τη πόλει φονεύοντες ανθρώπους”. Στα Ευαγγέλια τους, οι Απόστολοι Μάρκος και Ιωάννης αποκαλούν τον Βαραββά αντιστοίχως “στασιαστή” και “ληστή” και ο Απόστολος Ματθαίος μαζί με τον Μάρκο επεξηγούν ότι οι “ληστές” υπήρξαν μέλη επαναστατικών ομάδων εθνικιστών.
Αυτό όμως που θα δώσει μια χροιά μυστηρίου γύρω από τον εν λόγω ληστή, είναι το ίδιο το όνομά του, ένα όνομα αραμαϊκής προελεύσεως που σαφώς τυγχάνει ετυμολογίας. Αποτελείται εκ των λέξεων bar (υιός) και abba (πατήρ), δηλαδή ο υιός του πατέρα.
Η λέξη “Abba” ιδιαίτερα διαδεδομένη με θρησκευτική απόχρωση και ευρεία χρήση στις προσευχές των θρησκευόμενων, σήμαινε τον Πατέρα Θεό, το πρώτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος και έως τότε αντιληπτό από τους πιστούς. Συμπεραίνουμε ότι πρόκειται για ένα όνομα σχεδόν τίτλος ή και ιδιότητα που φέρει σαν πατρωνυμικό ο Βαραββάς, ελληνιστί ο Υιοτουπατέρα.
Κάτι που κορυφώνει το ερευνητικό ενδιαφέρον γύρω από το όνομα τούτο είναι η ολόκληρη προσφώνησή του, αφού σε ορισμένους αρχαίους κώδικες αναγράφεται ως ”Ιησούς Βαραββάς”. Ο Ωριγένης έρχεται να το πιστοποιήσει, επρόκειτο εξάλλου για ένα κοινό για την εποχή όνομα (Ιησούς), αλλά πεισματικά το απομακρύνει από τα γραπτά του, αφού δεν μπορούσε να αποδεχθεί τον ληστή ως συνονόματο του Χριστού. Έτσι, μπορούμε να καταλάβουμε γιατί δεν επικράτησε στις πηγές μας ολόκληρο το όνομα του Βαραββά.
Σε αυτήν την περίπτωση “συνονομασίας” των δύο, εν προκειμένω, κατηγορουμένων ας θυμηθούμε τον Πιλάτο να διερωτά το εξοργισμένο πλήθος θέτοντας το εξής αξιοσημείωτο δίλημμα: “Τίνα θέλετε απολύσω υμίν; Βαραββάν ή Ιησούν τον λεγόμενον Χριστόν;”. Ας δούμε ελληνιστί τα δύο ονόματα του ανωτέρω διλήμματος: “Τον Ιησού τον Υιοτουπατέρα ή τον Ιησού τον Υιό του Πατέρα;”. Μοιάζει σα να ρωτάει σε κάθε περίπτωση για το ίδιο πρόσωπο.
Αναμφίβολα, πρόκειται για μια όλως περιέργως, ειρωνική ιστορικά σύμπτωση…
Δήμητρα Γ. Σαρρή
(Πτυχιούχος Τμήματος Θεολογίας, Θεολογικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών)
