Μεγάλη Παρασκευή, η πιο «θλιμμένη» ημέρα του Χριστιανισμού, ημέρα απόλυτης αργίας και νηστείας, σύμφωνα με την παράδοση, καθώς το θείο δράμα κορυφώνεται με την Αποκαθήλωση του άχραντου σώματος του Ιησού και την ταφή Του.
Εκατοντάδες γυναίκες και νεαρά κορίτσια σε όλες της γωνιές της χώρας θα στολίσουν με λουλούδια τους Επιταφίους και θα ψάλουν το αποκαλούμενο μοιρολόγι της Παναγίας. Στην Αθήνα, στα γραφικά σοκάκια της Πλάκας, η συνάντηση των Επιταφίων γίνεται μέσα σε κλίμα κατάνυξης, υπό τους ήχους των εγκωμίων του επιτάφιου θρήνου «η ζωή εν τάφω», «άξιον εστί» και «αι γενεαί πάσαι».
Οι επιτάφιοι του ναού του Σωτήρος, της Αγίας Αικατερίνης αλλά και της Παναγίας της Γρηγορούσης συναντιούνται στα γραφικά σοκάκια κοντά στην οδό Κυδαθηναίων, με δεκάδες πιστούς να παρακολουθούν την περιφορά. Ξεχωριστή εμπειρία, σε μικρή απόσταση μακριά από το κέντρο, στον Υμηττό, η Μονή Καισαριανής, όπου υπό τους ήχους των σημάντρων η περιφορά του Επιταφίου γίνεται κάθε χρόνο νωρίς το απόγευμα.
Στην Υδρα, στην περιοχή Καμίνι, εκατοντάδες πιστοί αλλά και οι επισκέπτες του νησιού παρακολουθούν το έθιμο της δέησης. Ο επιτάφιος μπαίνει στη θάλασσα υπό τους ήχους του «ω γλυκύ μου έαρ» δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα κατανυκτική. Με αυτόν τον τρόπο ευλογούνται τα νερά και γίνεται δέηση υπέρ των ναυτικών που ταξιδεύουν, για ήσυχα ταξίδια και καλό γυρισμό.
Στην Ουρανούπολη της Χαλκιδικής το στόλισμα του Επιταφίου είναι έργο πολύμηνης προσπάθειας. Εδώ και οχτώ χρόνια οι γυναίκες της περιοχής, χρησιμοποιώντας 70.000 πέρλες και 30.000 λουλούδια, στολίζουν τον επιτάφιο, «πατώντας» πάνω σε σχέδια της βυζαντινής παράδοσης.
Σχέδια από τοιχογραφίες της Θεολογικής σχολής της Χάλκης αλλά κυρίως μοναστηριών της Αθωνικής Πολιτείας κοσμούν τον επιτάφιο της περιοχής κάθε χρόνο, αναδεικνύοντας, έτσι, την παράδοση που χάνεται στα βάθη του Βυζαντίου.
Στον μητροπολιτικό ναό του Αγίου Βασιλείου στην Τρίπολη γυναίκες της ενορίας με περισσότερες 550.000 πέρλες και λουλούδια σχηματίζουν πάνω στον επιτάφιο την κεντημένη επιγραφή «ώσπερ Πελεκάν» στο κόκκινο χρώμα του αίματος. Το στόλισμα του Επιταφίου απαιτεί ώρες εργασίας, μεράκι και προσευχή καθώς ο τελικός στολισμός γίνεται από δύο ή τέσσερα χέρια, προκειμένου η αποτύπωση του σχεδίου να είναι ομοιόμορφη.
Στη Νέα Μεσημβρία Θεσσαλονίκης οι επιτάφιοι της συνοικίας συναντιούνται στο νεκροταφείο, ενώ στη Σύρο Ορθόδοξοι και Καθολικοί επιτάφιοι σμίγουν στην κεντρική πλατεία. Τα κεριά και τα λουλούδια του επιταφίου θεωρούνται αγιασμένα και ισχυρά για τη θεραπεία νόσων και την αποτροπή του κακού: Τα πρώτα τα καπνίζουν στο θυμιατό σε περίπτωση ασθενειών, ενώ τα δεύτερα τα ανάβουν τελετουργικά σε περιπτώσεις κακοκαιρίας και θυελλωδών ανέμων. Ακόμα και χώμα παίρνουν από τα μέρη όπου σταματά ο επιτάφιος για να αναπεμφθεί δέηση, συνήθως στα τρίστρατα, με την πίστη ότι αυτό αποδιώχνει θαυματουργικά τα βλαπτικά έντομα.
Στην Ανατολική Κρήτη, την ώρα που ο ιερέας διαβάζει το πρώτο ευαγγέλιο των Μεγάλων Ωρών, η παπαδιά μέσα στον ναό κάνει προζύμι, το οποίο μοιράζει κατόπιν στις γυναίκες του χωριού. Η μέρα αποτελεί γενική νηστεία από λάδι, συνήθως δεν τηρείται ξηροφαγία ή παρασκευάζονται φαγητά ανάλαδα.
Στη Σάμο παρασκευάζουν ειδικό άρτο, το «φτάζυμο» (επτάζυμο), ενώ συχνή είναι η τελετουργική κατανάλωση ξιδιού, σε ανάμνηση του όξους που πότισαν τον Χριστό πάνω στον σταυρό. Επίσης, σε πολλά χωριά οι άντρες δεν ασχολούνται με μαστορέματα, και ιδιαίτερα με καρφώματα, που παραπέμπουν στον τρόπο θανάτου του Χριστού. Την ώρα της περιφοράς του επιταφίου σε πολλές περιοχές καίνε ομοιώματα του Ιούδα.
Στις Σέρρες έβαζαν μπροστά στην πόρτα τους, πάνω σε ένα τραπέζι, την εικόνα του Χριστού, στολισμένη με λουλούδια και δίπλα άναβαν κεριά και λιβάνι. Μέσα σε ένα πιάτο είχαν φυτεμένη φακή ή κριθάρι που μόλις είχε αρχίσει να βγαίνει.
Στη Μυτιλήνη, όταν τελειώσει η περιφορά, «αρπάζουν» τα λουλούδια, γιατί πιστεύουν πως κλεμμένα έχουν πιο θαυματουργές ιδιότητες. Τα «Χριστολούλουδα» τα φυλάνε για το καλό. Με αυτά γιατρεύουν τον πονοκέφαλο, τα κάνουν φυλαχτά και με αυτά γαληνεύουν τη θάλασσα όσοι ταξιδεύουν, σύμφωνα με την παράδοση.
Στην Αθήνα, παλαιότερα, σκούπιζαν από νωρίς και κατάβρεχαν τους δρόμους για να περάσει ο επιτάφιος και, όταν πλησίαζε, έβγαιναν όλοι στις πόρτες τους με ένα κεραμίδι που είχε κάρβουνο αναμμένο και λιβάνι.
Στη Νάξο, δεν φιλάνε τη Μεγάλη Παρασκευή, γιατί με το φιλί του πρόδωσε ο Ιούδας τον Χριστό, ενώ δεν σφάζουν, «για το αίμα του Χριστού».
Στην Αμοργό, τη Μεγάλη Παρασκευή το απόγευμα προσφέρονται ψωμί, ελιές και νηστίσιμα γλυκά σε κατοίκους και επισκέπτες. Το ίδιο βράδυ, κατά την περιφορά του Επιταφίου στα χωριά, οι γυναίκες, από τις πόρτες και τα παράθυρα των σπιτιών, ραίνουν τον κόσμο με κολόνιες και αρώματα.
Στη Μάρπησσα της Πάρου, το βράδυ της Μ. Παρασκευής μέσα σε ατμόσφαιρα κατάνυξης, οι επισκέπτες βιώνουν τα πάθη του Κυρίου. Κατά μήκος της περιφοράς του Επιταφίου και σε χαρακτηριστικά σημεία λαμβάνουν χώρα σκηνές από τη ζωή και τα πάθη του Χριστού. Σ’ αυτές συμμετέχουν νέοι, νέες και παιδιά ντυμένα με ρούχα της εποχής του Χριστού.
Το γενικό κλίμα συγκίνησης και κατάνυξης μεταφέρει τους πιστούς στην ανάσταση του Λαζάρου, στην είσοδο στα Ιεροσόλυμα, στη μετάνοια της Μαγδαληνής, στον Μυστικό Δείπνο, στην προσευχή στο Όρος των Ελαιών, στον Πόντιο Πιλάτο, στην ανάβαση στον Γολγοθά, στην κρεμάλα του Ιούδα, στη Σταύρωση, στην Αποκαθήλωση και στον επιτάφιο του Χριστού.
