1. Ἡ σημερινή Κυριακή, ἀδελφοί μου χριστιανοί, ἡ Γ´ Κυριακή τῶν Νηστειῶν τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, ἔχει ἕνα ἰδιαίτερο ὄνομα. Λέγεται «Κυριακή τῆς Σταυροπροσκυνήσεως». Ἔχει μεγάλο ἐνδιαφέρον τό γιατί ἡ Κυριακή αὐτή ἔχει τό ὄνομα αὐτό. Νομίζω σᾶς τό εἶχα ἐξηγήσει ἄλλοτε.
Σᾶς εἶχα πεῖ αὐτό πού ξέρετε ἤδη, ὅτι τήν Μεγάλη Τεσσαρακοστή δέν ἑορτάζονται μνῆμες ἁγίων, γιατί ἡ Θεία Λειτουργία ἐπιτρέπεται μόνο τό Σάββατο καί τήν Κυριακή. Ἄν δέ σέ κάποια μέρα τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς πέσει μία μεγάλη ἑορτή, αὐτή ἡ ἑορτή μετατίθεται σέ κάποια Κυριακή τῆς Τεσσαρακοστῆς, γιά νά ἑορταστεῖ μέ Θεία Λειτουργία.
Ὁ Μάρτης δέν λείπει ἀπό τήν Τεσσαρακοστή!
Στίς 6 Μαρτίου, χριστιανοί μου, ἑορτάζουμε μία μεγάλη-μεγάλη ἑορτή. Ἑορτάζουμε τήν εὕρεση τοῦ Τιμίου Σταυροῦ ἀπό τήν ἁγία Ἑλένη, τήν μητέρα τοῦ ἁγίου Κωνσταντίνου. Τό καταλαβαίνετε ὅτι εἶναι μεγάλη ἡ ἑορτή αὐτή καί δέν πρέπει λοιπόν νά μήν ἑορταστεῖ.
Ἐπειδή ὅμως συνήθως πέφτει μεσοβδόμαδα, πρέπει νά μετατεθεῖ σέ κάποια Κυριακή τῆς Τεσσαρακοστῆς. Σέ ποιά Κυριακή; Οἱ ἅγιοι Πατέρες καθόρισαν αὐτήν τήν ἑορτή τοῦ Σταυροῦ νά τήν ἑορτάζουμε τήν Τρίτη Κυριακή τῆς Τεσσαρακοστῆς, πού σχεδόν εἶναι τό μέσον τῆς ἁγίας αὐτῆς περιόδου.
Ἔτσι, βλέποντες οἱ χριστιανοί καί ἐπικαλούμενοι τόν Σταυρό τοῦ Χριστοῦ, παίρνουν δύναμη γιά νά συνεχίσουν νά σηκώσουν τόν σταυρό τοῦ ἀγώνα τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. Γιατί Μεγάλη Τεσσαρακοστή πραγματικά εἶναι πνευματικός ἀγώνας ἐναντίον τῶν ἁμαρτωλῶν παθῶν γιά τόν καθαρμό τῆς ψυχῆς μας.
Εἶναι σταυρός ἡ Μεγάλη Τεσσαρακοστή καί σηκώνω ἐλαφρότερα τόν σταυρό αὐτό ἐγώ ὁ χριστιανός, ἐάν κοιτάξω τόν Σταυρό τοῦ Κυρίου μου Ἰησοῦ Χριστοῦ!
2. Σήμερα λοιπόν, ἀδελφοί μου χριστιανοί, ἑορτάζουμε τόν Σταυρό τοῦ Κυρίου. Καί τό Εὐαγγελικό καί τό Ἀποστολικό ἀνάγνωσμα καί τά τροπάρια τῆς Ἐκκλησίας μας ἔλεγαν γιά τόν Τίμιο Σταυρό.
Γιά τόν Σταυρό λοιπόν θά σᾶς πῶ καί ἐγώ λίγα λόγια σήμερα καί παρακαλῶ πολύ νά τά προσέξετε. Ὁ Σταυρός, ἀγαπητοί μου, ἔχει μιά μεγάλη θεολογία, εἶναι ὅλη ἡ θεολογία τῆς Ἐκκλησίας μας.
Γιά νά φανταστεῖτε πόσο βαθιά θεολογική ἔννοια ἔχει ὁ Σταυρός, σᾶς λέγω αὐτό μόνο, ὅτι ταυτίζεται καί παραλληλίζεται μέ τήν Παναγία! Ὅ,τι λέγεται γιά τόν Σταυρό, λέγεται γιά τήν Παναγία· καί ὅ,τι λέγεται γιά τήν Παναγία λέγεται καί γιά τόν Σταυρό. Ὁ Σταυρός εἶναι τό κλειδί, μέ τό ὁποῖο ὁ Χριστός ἄνοιξε τόν κλεισμένο Παράδεισο.
Καί ὁ Σταυρός πάλι εἶναι τό δένδρο μέ τόν γλυκό καρπό τήν θεία Κοινωνία, μέ τήν ὁποία τρέφονται οἱ πιστοί. Αὐτό εἶναι ὁ Σταυρός. Ἀλλά τήν περασμένη Παρασκευή εἴπαμε στήν Παναγία μας μέ τήν Γ´ Στάση τῶν Χαιρετισμῶν Της: «Χαῖρε ἡ κλείς τῆς Χριστοῦ Βασιλείας» καί «Χαῖρε δένδρον ἀγλαόκαρπον ἐξ οὗ τρέφονται πιστοί».
Ὅ,τι δηλαδή λέμε γιά τόν Σταυρό, αὐτό λέγεται καί γιά τήν Παναγία. Σταυρός καί Παναγία, Παναγία καί Σταυρός, αὐτά εἶναι τά δύο μεγάλα δόγματα τῆς Ὀρθόδοξης πίστης μας.
3. Εἶναι μεγάλη λοιπόν, σᾶς ξαναλέγω, ἡ θεολογία τοῦ Σταυροῦ, εἶναι ὅλη ἡ θεολογία τῆς πίστης μας καί θά ἤθελα αὐτό νά σᾶς τό ἀποδείξω τώρα. Ὅλη-ὅλη ἡ πίστη μας, ἀδελφοί μου, εἶναι αὐτά τά τρία: (α) Δημιουργηθήκαμε σταυροειδῶς· (β) ἁμαρτήσαμε σταυροειδῶς καί (γ) σωθήκαμε σταυροειδῶς. Αὐτά τά τρία θά σᾶς ἀναπτύξω τώρα.
(α) Δημιουργηθήκαμε σταυροειδῶς. Τί σημαίνει αὐτό; Ὁ Σταυρός, ἀγαπητοί μου, εἶναι δύο γραμμές ἑνωμένες. Ἡ μία εἶναι ἡ κατακόρυφη, πού πάει πρός τά πάνω, καί ἡ ἄλλη εἶναι ἡ ὁριζόντια, ἡ πλάγια.
Αὐτές οἱ δύο γραμμές μᾶς δείχνουν τόν προορισμό μας, τό γιατί, δηλαδή, ἤλθαμε στόν κόσμο. Ἡ κατακόρυφη γραμμή μᾶς λέει ὅτι σκοπό ἔχουμε νά ἑνωθοῦμε μέ τόν Θεό. Νά πηγαίνουμε ὅλο πρός τά πάνω. «Ἄνω σχῶμεν τάς καρδίας».
Ἡ κατακόρυφη γραμμή μᾶς λέει ἀγάπη στόν Θεό. Ἡ ἄλλη, ἡ ὁριζόντια γραμμή, μᾶς λέει νά ἔχουμε ἀγάπη στόν πλησίον, αὐτούς πού ἔχουμε δίπλα μας, ἀπό τήν μία καί τήν ἄλλη πλευρά μας. Πραγματικά, αὐτός εἶναι ὁ σκοπός τοῦ ἀνθρώπου, ἀγαπητοί μου, αὐτή εἶναι ἡ τέλεια πνευματική ζωή: Ἀγάπη στόν Θεό καί ἀγάπη στόν πλησίον.
Ὅμως, (β) ἁμαρτήσαμε σταυροειδῶς. Γκρεμίσαμε τήν κατακόρυφη γραμμή, γιατί τά χαλάσαμε μέ τόν Θεό. Παραβήκαμε τήν ἅγια ἐντολή Του. Μᾶς εἶπε νά μήν τό κάνουμε καί ἐμεῖς τό κάναμε.
Μᾶς εἶπε νά μήν φᾶμε τόν ἀπαγορευμένο καρπό καί ἐμεῖς τόν φάγαμε. Τά χαλάσαμε λοιπόν μέ τόν Θεό καί ἔτσι γκρεμίσαμε, ξαναλέγω, τήν κατακόρυφη γραμμή. Ἀλλά χαλάσαμε καί τήν ὁριζόντια γραμμή, πού σημαίνει ἀγάπη μέ τόν πλησίον.
Ἀφοῦ τά χαλάσαμε μέ τόν Θεό, ἔπειτα ὁ Κάιν φόνευσε τόν Ἄβελ καί χαλάσαμε λοιπόν καί τήν ὁριζόντια γραμμή. Ἔτσι, καταστρέψαμε τόν Σταυρό. Αὐτό σημαίνει τό ἁμαρτήσαμε σταυροειδῶς. Ἀλλά, χαρεῖτε, χριστιανοί, γιατί θά σᾶς πῶ τώρα ὅτι
(γ) σωθήκαμε σταυροειδῶς. Ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ ἔγινε ἄνθρωπος, ἦλθε ἐδῶ κάτω στήν γῆ μας, στήν μιζέρια μας. Μᾶς κήρυξε ὡραία διδασκαλία πού τήν γράφει τό ἅγιο Εὐαγγέλιο καί μιά ἡμέρα, Παρασκευή ἡμέρα, ἐπάνω στοῦ Γολγοθᾶ τόν βράχο, καρφωμένος στόν Σταυρό, πρόσφερε τόν Ἑαυτό Του θυσία στόν οὐράνιο Πατέρα γιά τήν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν μας.
Τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ εἶναι λυτρωτικό καί σωτήριο καί σβήνει τίς ἁμαρτίες μας. «Τό αἷμα Ἰησοῦ Χριστοῦ καθαρίζει ἡμᾶς ἀπό πάσης ἁμαρτίας» (Α´ Ἰωάν. 1,7). Αὐτή, χριστιανοί μου, μέ λίγα ἁπλᾶ λόγια εἶναι ἡ θεολογία τοῦ Τιμίου Σταυροῦ κατά τήν ὀρθόδοξη διδασκαλία.
4. Χριστιανοί μου! Ὁ Σταυρός ἔχει δύναμη καί μόνο ἡ ὄψη του καί μόνο στό σχῆμα του φυγαδεύει τούς δαίμονες. Ἄν νοιώθετε κάτι τό πειρασμικό, ἄν βλέπετε στά σπίτια σας, στά χωράφια σας ἤ κάπου ἀλλοῦ κάτι τό σατανικό – «μάγια» δηλαδή –, μή φοβᾶστε.
Σταυρῶστε τα καί πετάξτε τα στό ρέμα. Μέ τόν Σταυρό ἐξαφανίζονται ὅλα τά σατανικά. Ἐμεῖς οἱ Ἱερεῖς λέμε στίς εὐχές μας: «Συντριβήτωσαν ὑπό τήν σημείωσιν τοῦ τύπου τοῦ Τιμίου Σταυροῦ Σου πᾶσαι αἱ ἐναντίαι δυνάμεις».
Καλή ὑπόλοιπη Μεγάλη Τεσσαρακοστή.
Μέ πολλές εὐχές,
† Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας
