Επιστολή οσίου Θεοδώρου του Στουδίτη στη βασίλισσα Ειρήνη.
«Φωνή», λέγει ο θεόπτης Ιερεμίας «ακούστηκε στη Ραμά, θρήνος και κλάμα πολύ. Ήταν η Ραχήλ τότε που έκλαιε τα παιδιά της».
Τα τωρινά όμως τί είδους και πόσο μεγάλα είναι; Από που χθες, πανάγαθή μας δέσποινα, εμφανίστηκαν αγγελιοφόροι του ιερού παλατιού σου και μας ανακοίνωσαν όλα τα αξιέπαινα έργα σου που συνέβησαν τώρα; Αληθινά αντήχησαν και τα δύο αυτιά μας. Και γιατί; Επειδή προκάλεσες στα πέρατα ισχυρό σεισμό τόσο μεγάλης ευσέβειας.
Και να, ήρθαν γύρω σου, σαν σύννεφα που πετούν, πολυάριθμες λιτανείες δοξάζοντας τον Θεό για τις ευνοϊκές πράξεις σου.
Εξήγησε μας, δέσποινα, ποιός είναι αυτός που ανέβασε τον καθαρώτατο νου σου στα ύψη των νοημάτων της αλήθειας, ώστε, σαν από κάποια σκοπιά ψηλή και μετέωρη να δεις καθαρά αυτά τα αρεστά στον Θεό και άγια;
Δίδαξε μας από που σου προέκυψε ο τόσο μεγάλος έρωτας της ευσέβειας, ώστε να είσαι ακόρεστη στα θεάρεστα και να ανεβάσεις ψηλά τη μέριμνα της τόσο πολύ ωφέλιμης ψυχικής και σωματικής πρόνοιας υπέρ των Χριστιανών,
Η μήπως, επειδή πιστεύεις και ποθείς μητρικά πολύ τα θεία, δεν θεώρησες αρκετό να σώσεις, σαν από κάποια αιγυπτιακή δουλεία, μόνο τον λαό σου με τη βοήθεια του Θεού από την ασεβή πίστη, αν μαζί με τις προηγούμενες αγαθοεργίες σου, που έλαμψαν με ποικίλους τρόπους σαν αστέρια, δεν προσθέσεις και την παρούσα χάρη, σαν επιστέγασμα των αρετών σου; Άγιος, άγιος, άγιος.
Ευφράνθηκε ο ουρανός από ψηλά, ας βροντοφωνάξουμε μαζί με τον προφήτη Ησαΐα, αν και είναι τολμηρό, γιατί ο Θεός ελέησε με σένα τον λαό του. Γέμισε λοιπόν χαρά και αγαλλίαση όλο το βασίλειό σου, γιατί καταργήθηκε ο παράνομος ζυγός που βρισκόταν επάνω του, και η ράβδος πάνω στον τράχηλο της τέτοιου είδους επικράτειας.
Ποιός άκουσε τέτοια; Εμπρός, πείτε μας, άνδρες. Και ποιός είδε κατά τη διάρκεια άλλης βασιλείας τέτοιο και τόσο μεγάλο κατόρθωμα;
Επαινέστε αυτήν όλοι οι λαοί. Δοξάστε την μαζί μας, άρχοντες και αρχόμενοι, ιερείς και μοναχοί και ολόκληρη η χριστιανική φυλή.
Γιατί δεν είναι θαυμαστό μόνο επειδή έγινε η παραγραφή των τόσο πολλών ταλάντων του χρυσού, αν και βέβαια είναι ανυπέρβλητο, αλλά και το ότι μαζί με αυτά κόπηκε και ο πολλαπλάσιος δρόμος της αδικίας στην υπόθεση αυτή είναι έργο αγιώτατο.
Έφυγε από τη μέση η αγχόνη των βίαιων και ψυχοφθόρων απαιτήσεων, η οποία διέφυγε όλους αυτούς που βασίλευσαν πριν από σένα, αν και μερικοί βασίλευσαν με ευσέβεια, γιατί αυτό επιφυλασσόταν για σένα.
Έπαυσε η επιορκία, η πολυορκία, ή καλύτερα η ψευδορκία και σ’ αυτούς που απαιτούσαν και σε εκείνους από τους οποίους απαιτούσαν, με αποτέλεσμα και οι δύο εξαιτίας αυτού να χάνονται, ο ένας επειδή προσπαθούσε να κρύψει κάτι, και ο άλλος πολεμώντας να πάρει κάτι περισσότερο.
Σταμάτησε η καταπίεση εκείνων που καταπιέζονταν και τα ιδρύματα που φρόντιζαν για τους φτωχούς, τα οποία δεν ζητούσαν να βρουν φάρμακο που θεραπεύει τη φτώχεια (γιατί το κακό θα ήταν μικρότερο), αλλά για να πληρώσουν στους πράκτορες εκείνο που εισχώρησε χωρίς συμφωνία, και κατά κάποιον τρόπο από ψηλά, ως προϊόν αμαρτίας.
Οι δρόμοι τόσο στην ξηρά όσο και στη θάλασσα δεν φορολογούνται, και είναι αντίθετα αυτά από εκείνα που έχει πει ο μεγάλος και ιερός Χρυσόστομος.
Οι κάτοικοι της στεριάς δεν ληστεύονται άδικα στις στενές διόδους από εκείνους που παραφυλάγουν σαν κάποιος άγριος δαίμονας, ή ατίθασου θηρίο, που οπωσδήποτε γευματίζουν από το φορτίο του φτωχού οδοιπόρου.
Ούτε πάλι, από φόβο αυτών των αισχρών αρπαγών, όσοι στερούνται μένουν στο σπίτι, χωρίς να καταλαμβάνουν ούτε τους αστικούς ούτε τους παραθαλάσσιους χώρους. Γιατί παντού εποπτεύουν τα εμπόδια της αδικίας.
Ούτε αυτοί που πλέουν ξεκινώντας από την ανατολή, τη δύση και τον βορρά, και επιστρέφουν, καταπιέζονται στα στενά στόμια, σαν να πιάνονται από τον λαιμό, για να πληρώσουν τον τελωνιακό δασμό. Αυτοί που ασκούν το επάγγελμα του ψαρά αφέθηκαν να το ασκούν ελεύθερα. Ειρήνη ιερόψυχη.
Ο ψαράς που έτυχε να πιάσει τρία ταίρια, και αυτά οπωσδήποτε με πολύν κόπο όλη την ημέρα, δεν δίνει το ένα ως φόρο. Ο τοξότης ή αυτός που στήνει ξόβεργες, τα λίγα πουλιά που ενδεχομένως έπιασε, και τα οποία αποτελούν την απαραίτητη τροφή του, μπορεί να καλοπεράσει χωρίς να δώσει, λόγο γι’ αυτό.
Οι γυναίκες των στρατιωτών που φέρουν το πένθος του χαμοί του άνδρα τους, δεν θα θρηνούν πικρά για την ελεεινή και απάνθρωπη απαίτησή τους γι’ αυτόν που πέθανε.
Και αντιπαρέρχομαι τους βοσκούς, τους εμπόρους των προβάτων, τους οινοπώλες.
Δεν αναφέρω τους κρεοπώλες, τους υφάντες, τους χαλκουργούς, τους μπαλωματήδες, τους βαφείς, τους αρωματοπώλες και τους αρχιτέκτονες, και γενικά κάθε τέχνη σχετική με την χρυσοχοΐα, την ξυλουργία, και κάθε άλλη ύλη, για να μη μακρηγορώ μ’ αυτόν τον κατακερματισμό, πάγκαλη δέσποινα, που χειροκρότησαν όλοι αυτοί και δοκίμασαν μεγάλη χαρά, λέγοντας το εξής˙ «Σε δοξολογώ, Κύριε, γιατί με ελέησες και μου χάρισες τη σωτηρία μου».
Γι’ αυτό και υπακούω στη δοσμένη από τον Θεό βασιλεία σου.
Όλα αυτά είναι γεμάτα δοξολογία και εξύμνηση, φίλη του Χριστού Ειρήνη, το γλυκό όνομα και πράγμα. Αυτά δεν θα διαδοθούν μόνο στην επικράτεια της βασιλείας σου, αλλά και μέχρι τα πέρατα της οικουμένης.
Θα μας ακούσουν οι αλλοεθνείς και θα μας θαυμάσουν και θα φοβηθούν από τον καλά έργα των σοφών σου ενεργειών. Γιατί την αρετή των ανδρών τη σέβονται και οι εχθροί, λέγει ο διαπρύσιος θεολόγος.
Έτσι το βασίλειό σου φυλάγεται στερεό, έτσι υπακούουν και πείθονται σε σένα με ευχαρίστηση οι υπήκοοί σου. Με τον τρόπο αυτόν υπηρετείς τον Θεό, έτσι ευφραίνεις τους εκλεκτούς αγγέλους του Θεού, αλλά και όσους πολιτεύονται άγια και δίκαια, Ειρήνη, που φέρεις το όνομα του Θεού.
Με αυτά λάμπει η εισέβειά σου, με αυτά κάθε στόμα και κάθε γλώσσα ανοίγεται διάπλατα για να σε υμνήσει. Αυτή είναι πραγματικά η δόξα της Εκκλησίας, αύτη είναι η σφραγίδα της διαφυλαχθείσης από σένα πατρικής και θεόπνευστης ορθοδοξίας των Χριστιανών, υπερασπιστή του δίκαιου του Θεού και υπέρμαχε της αλήθειας.
Πόσο πολύ μεγάλες είναι οι επιδόσεις των αρετών σου, πόσο μεγάλοι, και αξιέπαινοι οι μισθοί σου, πόσο πολλή και υπερβολική η ανταπόδοση από τον Θεό των όλων!
Είναι βέβαια μεγάλο και το να σώσει κανείς μόνο έναν. Πώς δηλαδή όχι, αφού, όπως λέγει η αγία Γραφή, «αυτός που κάμνει κάποιον άξιο από ανάξιο, θα είναι σαν το στόμα μου»; Το να σώσεις λοιπόν τόσες ψυχές και το σύνολο του λαού, πώς δεν είναι μεγάλο και σεβάσμιο και άξιο πραγματικά της μεγάλης ουράνιας δωρεάς;
Συ λοιπόν το αληθινά μεγάλο και πραγματικό όνομα, μπήκες στα ανάκτορα με το καλό του παντός, και συ θα αφήσεις αιώνια τα κατάλοιπα της δικαιοσύνης.
(Θεοδωρου Στουδιτη, εκδ. ΕΠΕ Φιλοκαλια τομος 18Β σελ. 45-51)