Το φυλαχτό ή φυλακτό ή γούρι, το περίαπτον των αρχαίων Ελλήνων, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μέσα με τα οποία επιδιώκεται άλλοτε η αποτροπή και πρόληψη κακού και άλλοτε η επίτευξη αγαθού και ευδαιμονίας, όπως σημειώνει ο Έλληνας λαογράφος Γεώργιος
Μέγας στα «Ζητήματα ελληνικής λαογραφίας».
Το φυλαχτό έχει μια μακρόχρονη παράδοση.
Τα φυλαχτά τα φορούν οι άνθρωποι για να προστατεύονται από το κακό.
Χρειάζεται όμως μια ιδιαίτερη προσοχή στο θέμα αυτό.
Πολλοί άνθρωποι θεωρούν το φυλακτό μαγικό.
Πιστεύουν δηλααδή ότι δήθεν το φυλακτό έχει κάποιες δυνάμεις ανώτερες εξισώνοντας τα λανθασμένα με την ίδια τη θεότητα.
Και σ’ αυτό το κεφάλαιο επικρατεί μεγάλη άγνοια.
Οι χριστιανοί μπερδεύουν διάφορες χριστιανικές αντιλήψεις με δοξασίες, δεισιδαιμονίες και θεία αντικείμενα (όπως ζέον, ευχέλαιο κι άλλα) προκειμένου να πετύχουν να αποκτήσουν ένα φυλαχτό.
Τα φυλαχτά είναι υφάσματα διαφόρων σχημάτων, τετράγωνα ή τρίγωνα που μέσα τους περιέχουν διάφορα αγιωτικά είδη, λαδάκι κανδήλας, σταυρολούλουδα, κηρομαστίχη από τα εγκαίνια ναού ή από τη λευκή στολή του αρχιερέως που τέλεσε τα εγκαίνια, τεμάχια λειψάνων από άμφια αγίων, ή από τις παντόφλες αγίων που κατά παράδοση ως εκ θαύματος φθείρονται.
Εκτός των ανωτέρω φυλαχτών τα οποία συνήθως οι χριστιανοί μας προμηθεύονται από τα ιερά μοναστήρια υπάρχουν και άλλα φυλαχτά τα οποία κυκλοφορούν στους μάγους κι ακόμη σε πανηγύρια που είναι φτιαγμένα από διάφορα είδη μαντικής τέχνης, όπως από πτερά και κόκκαλα νυκτερίδας, σκόρδο, ρίγανη, από πουκάμισο φιδιού κ.ά.
Αυτά φυσικά τα φυλαχτά είναι επικίνδυνα για όσους τα φορούν και χρειάζεται προσοχή ποιος τα διακινεί και για ποιο σκοπό. Καλύτερο φυλαχτό στο στήθος του πιστού ανθρώπου είναι ο τίμιος Σταυρός.
Υπήρχε δε συνήθεια παλαιότερη ο επιστήθιος σταυρός να είναι κατασκευασμένος με κατάλληλη υποδοχή για την τοποθέτηση μέσα σ’ αυτόν διαφόρων αγίων λειψάνων ως ευλογία.
Ο τρόπος όμως αυτός διανομής των ιερών λειψάνων σε διαφόρους ανθρώπους ανευλαβείς οδήγησε την Εκκλησία να σταματήσει νωρίς αυτή την παράδοση από φόβο βεβηλώσεως των οσίων και ιερών και δη των ιερών λειψάνων της πίστεώς μας.
Η χάρη του Σταυρού και μόνο του σχήματός του φυγαδεύει τα δαιμόνια και είναι ότι καλύτερο για φυλαχτό1.
Ο Γέροντας Παΐσιος ερωτώμενος για τα φυλαχτά έλεγε: «Καλύτερα να δίνετε σταυρουδάκια, όταν σας ζητούν φυλαχτό.
Μην κάνετε φυλαχτά, γιατί και οι μάγοι τώρα κάνουν φυλαχτά.
Βάζουν απ’ έξω καμμιά εικονίτσα ή σταυρό, αλλά μέσα έχουν διάφορα μαγικά. Βλέπουν οι άνθρωποι την εικόνα ή τον σταυρό και μπερδεύονται.
Να, πριν από μέρες μου έφεραν ένα φυλαχτό από έναν Τούρκο Ιμπραήμ, που είχε και σταυρό κεντημένο επάνω. Έχω μάθει και για έναν αθεόφοβο ότι τυλίγει διάφορες εικονίτσες και μέσα βάζει τρίχες, ξυλάκια, καρφίτσες, χάνδρες κ.λπ.
Όταν η Εκκλησία τον ήλεγξε, είπε: «είμαι μέντιουμ», γιατί είναι ελεύθερα τα μέντιουμ, και έτσι κάνει ό,τι θέλει. Είπα σε κάποιον που είχε πάθει ζημιά από αυτόν:
«Να πας να εξομολογηθείς, γιατί δέχεσαι επιδράσεις δαιμονικές».
Πήγε, εξομολογήθηκε.
Έρχεται μετά και μου λέει:
«Δεν ένιωσα καμμιά διαφορά». «Βρε, μήπως έχεις τίποτε επάνω σου απ’ αυτόν τον πλανεμένο;», τον ρωτάω.
«Ναι, λέει, έχω ένα μικρό κουτάκι σαν μικρό Ευαγγέλιο».
Το παίρνω, το ανοίγω και βρίσκω μέσα διάφορες εικονίτσες τυλιγμένες.
Ξετυλίγω-ξετυλίγω και πιο μέσα είχε κάτι χάντρες, κάτι τρίχες, κάτι σαν ξύλα!
Το πήρα και ελευθερώθηκε ο άνθρωπος.
Βλέπεις τι τεχνίτης είναι ο διάβολος!»
2. Και συνέχισε ο Γέροντας λέγοντας: «Φορούν οι καημένοι άνθρωποι κάτι τέτοια φυλαχτά, δήθεν για να βοηθηθούν, και ταλαιπωρούνται.
Αυτά πρέπει να τα κάψουν και να παραχώσουν την στάχτη ή να τα πετάξουν στην θάλασσα και να πάνε να εξομολογηθούν.
Έτσι μόνον ελευθερώνονται.
Είχε έρθει στο Καλύβι ένας νεαρός που είχε πολλά προβλήματα και βασανιζόταν σωματικά και ψυχικά πάνω από τέσσερα χρόνια.
Ζούσε αμαρτωλή ζωή και τον τελευταίο καιρό είχε κλεισθεί στο σπίτι του• δεν ήθελε να βλέπει άνθρωπο.
Δυο φίλοι του που έρχονταν τακτικά στο Άγιον Όρος, τον έπεισαν μετά από πολλές δυσκολίες να τον πάρουν μαζί τους στο Όρος, με σκοπό να τον φέρουν στο Καλύβι.
Στην διαδρομή από την Ουρανούπολη μέχρι την Δάφνη, κάθε φορά που το καράβι έπιανε σε σκάλα μοναστηριού, ο νεαρός σωριαζόταν κάτω.
Οι φίλοι του με τους πατέρες που ήταν στο καράβι προσπαθούσαν να τον συνεφέρουν λέγοντας την ευχή.
Με πολλή δυσκολία έφθασαν στο Καλύβι.
Ο καημένος μου άνοιξε την καρδιά του, μου μίλησε για την ζωή του. Είδα ότι βασανιζόταν από κάποια δαιμονική επήρεια.
Του είπα να πάει να εξομολογηθεί εκεί σε έναν πνευματικό, να κάνει ό,τι του πει, και θα γίνει καλά. Πράγματι πήγε και εξομολογήθηκε.
Όταν μπήκαν στο καράβι, για να επιστρέψουν, είπε στους φίλους του ότι ο πνευματικός του είπε να πετάξει στην θάλασσα το φυλαχτό που του είχε δώσει κάποιος γνωστός του και το φορούσε επάνω του, αλλά του ήταν αδύνατο να το κάνει.
Όσο κι αν οι φίλοι του τον παρακαλούσαν να σηκωθεί να το πετάξει, εκείνος έμενε σαν άγαλμα.
Δεν μπορούσε να σηκωθεί από το κάθισμα.
Τότε τον έπιασαν και με πολύ κόπο τον έβγαλαν έξω στο κατάστρωμα. Με την βοήθεια τους ο νεαρός κατάφερε να βγάλει το φυλαχτό και να το αφήσει να πέσει στην θάλασσα, γιατί δεν είχε την δύναμη να το πετάξει.
Αμέσως αισθάνθηκε να ελευθερώνονται τα χέρια του και το ταλαιπωρημένο σώμα του απέκτησε δύναμη.
Άρχισε από την χαρά του να χοροπηδά στον διάδρομο γεμάτος ζωντάνια και να δοκιμάζει την δύναμη των χεριών του στα σίδερα και στα τοιχώματα του πλοίου»
3.Τέλος, τα φυλαχτά από μόνα τους δεν σώζουν, εάν δεν υπάρχει πίστη στο Θεό, συνοδευομένη από τη συμμετοχή στα ιερά μυστήρια της Ορθοδόξου Εκκλησίας.
Τα φυλαχτά είναι μέσα ιερά προς σωτηρίαν, δεν είναι μόδα.
Είναι δε και αυτά τα φυλαχτά μεταδοτικά της χάριτος του Θεού.
1 Για περισσότερα βλ. Παρασκευόπουλος 1, σ. 10-14.
2 Γέρων Παΐσιος Γ΄, σ. 178-179.
3 Γέρων Παΐσίος Γ΄, σ. 179-180.