Φιλότιμο, κατά τόν Γέροντα, «εἶναι εὐλαβικό ἀπόσταγμα τῆς καλωσύνης, ἡ λαμπικαρισμένη ἀγάπη τοῦ ταπεινοῦ ἀνθρώπου. Τότε ἡ καρδιά του εἶναι γεμάτη ἀπό μεγάλη εὐγνωμοσύνη πρός τόν Θεό καί τούς συνανθρώπους του, καί ἀπό πνευματική λεπτότητα (εὐαισθησία), προσπαθεῖ νά ἀνταποδώση καί τήν παραμικρή καλωσύνη πού τοῦ κάνουν οἱ ἄλλοι». ῞Ο,τι γίνεται πέρα ἀπό καθῆκον καί ὑποχρέωση, χωρίς νά ζητηθῆ, ἀπό ἀνιδιοτελῆ ἀγάπη, αὐτό εἶναι τό φιλότιμο.
῞Ολες οἱ ἐνέργειες τοῦ Γέροντα χαρακτηρίζονται ἀπό αὐτήν τήν ἀρετή. Ἀπό τήν ἁπλῆ βοήθεια σέ κάποιον, ὥς τήν αὐτοθυσία του στόν πόλεμο γιά νά μήν κινδυνεύσουν καί σκοτωθοῦν ἄλλοι, καί ἐν συνεχείᾳ στήν μοναχική ζωή, μέ τούς φιλότιμους ἀγῶνες του πού ξεπερνοῦσαν τήν ἀντοχή του.
Τόν συγκινοῦσε, ὅταν ἔβλεπε καί στούς ἄλλους φιλότιμο. ῎Ελεγε: «Νά κινούμαστε μέ φιλότιμο. Τά φιλότιμα παιδιά προσέχουν, πῶς νά ξεκουράσουν καί νά εὐχαριστήσουν τούς γονεῖς. Ἐμεῖς οἱ μοναχοί νά γνωρίζουμε τί ἀναπαύει τόν Γέροντα καί νά τό κάνουμε πρίν μᾶς τό πῆ. Νά ἔχετε φιλότιμο καί νά μήν ἐκμεταλλεύεστε τήν καλωσύνη τῶν ἄλλων. Ὁ φιλότιμος βομβαρδίζεται ἀπό εὐλογία, ἐνῶ ὁ γκρινιάρης γεννᾶ κακομοιριά.
Ἡ καρδιά δέν καθαρίζεται μέ «κλίν», ἀλλά μέ φιλότιμο. Νά μήν ἀφήνουμε τόν ἄλλον νά κουράζεται. Νά γινώμαστε θυσία. Μιά γυναίκα ἔλεγε: «Ἀφοῦ ὁ Χριστός πικράθηκε καί ἐγώ τόν πίκρανα, δέν θέλω νά ἔχω χαρά». Καί εἶχε μιά χαρά! ῎Ελεγε στούς ἄλλους νά προσευχηθοῦν νά μήν ἔχη χαρά, ἀλλά νά πονᾶ γιά τόν Χριστό.
Τί φιλότιμο! Καί ὅσο ἔλεγε αὐτά, ἄλλη τόση χαρά καί ἀγαλλίαση εἶχε. Αὐτή βγῆκε ἀπό τόν ἑαυτό της». Συνιστοῦσε ὁ Γέροντας: «Νά κάνουμε τό καλό ὄχι ὠφελιμιστικά, οὔτε νομικά, ἀλλά ἀπό ἀγάπη πρός τόν Θεό. Τότε ὄχι μόνο μέ εὐκολία κάνω ὅ,τι ὑποχρεοῦμαι, ἀλλά θυσιάζω καί ὅ,τι δικαιοῦμαι».
Τό φιλότιμο, αὐτή ἡ χαρακτηριστική του ἀρετή, λαϊκό τόν ἀνέδειξε εὐεργέτη, στρατιώτη ἥρωα καί μοναχό Ἅγιο.
Γέροντας Παΐσιος ο Αγιορείτης