Ἡ ἀπελπισία χαρακτηρίζεται στήν πατερική γραμματεία ὡς δαιμονική διάθεση, πού ὁδηγεῖ στήν καταστροφή. Ἀποτελεῖ τό χαρακτηριστικό γνώρισμα τοῦ διαβόλου.
Αὐτός πιστεύει καί φρίττει, ἀλλά δέν ἐλπίζει. Ἡ ἀπελπισία προκύπτει ὡς συνέπεια τῆς ἀλλοτριώσεως ἀπό τόν Θεό. Εἶναι ἡ πληρέστερη μορφή ἀθεΐας.
Ὑπάρχει ὅμως καί ἐλπιδοφόρα ἀπελπισία. Ὁ Χριστιανός βλέποντας τήν κατάσταση στήν ὁποία τόν ὁδήγησε ἡ ἁμαρτία, ἀλλά καί τίς περιορισμένες δυνάμεις του, ἀπελπίζεται ἀπό τόν ἑαυτό του.
Δέν σταματᾶ ὅμως ἐδῶ οὔτε σκοτώνει τήν ἐλπίδα του, ἀλλά τήν στρέφει πρός τόν Θεό. Ἡ ἐλπίδα αὐτή γεννᾶ τή μετάνοια καί ἀποτρέπει τήν ἀπελπισία. Καί ἡ ἀπελπισία ἀπό τόν ἑαυτό του ἐντείνει τήν μετάνοια καί τήν ἐλπιδά του πρός τόν Θεό.
Εἶναι χαρακτηριστικό ὁτι ἡ Παναγία ἀποκαλεῖται «Ἐλπίς τῶν ἀπηλπισμένων» καί ὄχι τῶν «ἐλπιζόντων». Ὅσοι ἐλπίζουν στόν ἑαυτό τους αὐτοκαταδικάζονται στήν ἀπελπισία.
Ὅσοι ὅμως ἀπελπίζονται ἀπό τόν ἑαυτό τους, ἀλλά ἀγαποῦν τόν Θεό καί ἐμπιστεύονται σέ αὐτόν τή ζωή τους, μποροῦν νά βροῦν τήν ἀδιάψευστη ἐλπίδα· τήν ἐλπίδα πού στηρίζεται στήν Παναγία καί τόν Χριστό.
Τό μήνυμα πού δέχθηκε ὁ ἅγιος Σιλουανός στήν ἐποχή μας εἶναι: «Κράτα τό νοῦ σου στόν ἅδη, καί μήν ἀπελπίζεσαι». Ἡ συναίσθηση τοῦ πλήθους τῶν ἁμαρτιῶν συντρίβει τόν ἄνθρωπο. Καί ἡ διατήρηση τοῦ νοῦ στόν ἅδη ὁδηγεῖ εὔκολα στήν ἀπελπισία.
Ἡ μνήμη ὅμως τῆς ἀγάπης καί τῆς εὐσπλαγχνίας τοῦ Θεοῦ δέν τόν ἀφήνει νά ἀπογοητευθεῖ. Ἀπελπίζεται ἀπό τό ἐγώ του, ἀλλά προσπαθεῖ νά λυτρωθεῖ, πρίν συντρίβει ὁ ἴδιος ἀπό αὐτό.
Ἔτσι, ἀναλογιζόμενος τήν κρίση τοῦ Θεοῦ, ἀφανίζει τά πάθη καί τούς ἐμπαθεῖς λογισμούς διατηρώντας τό θάρρος του καί ἐλπίζοντας στήν Θεία φιλανθρωπία. Ἡ ἀπελπισία γιά τόν Χριστιανό γίνεται ἀγάπη πρός τόν Χριστό.
Γεωργίου ’Ι. Μαντζαρίδη, Ὁμότιμου καθηγητῆ τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Α.Π.Θ.