Τα Θεοφάνεια ή διαφορετικά τα Φώτα, αποτελούν μία μεγάλη γιορτή του χριστιανισμού αφού συμβολίζουν την Βάπτιση του Ιησού Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό.
Μέχρι και τον 4ο αιώνα μ.Χ. οι χριστιανοί, γιόρταζαν την ίδια μέρα τα Χριστούγεννα και τα Θεοφάνεια. Μετά όμως τον 4ο αιώνα, καθιερώθηκε ξεχωριστή γιορτή για τα Χριστούγεννα στις 25 Δεκεμβρίου και για τα Φώτα στις 6 Ιανουαρίου.
Σύμφωνα με τα ιστορικά στοιχεία της θρησκείας μας, ο Ιωάννης ο Πρόδρομος που ασκήτευε στην έρημο, βάπτισε τον Ιησού σε ηλικία 30 ετών στον Ιορδάνη ποταμό.
Κατά την διάρκεια της βάπτισης, κατέβηκε από τον ουρανό το Άγιο Πνεύμα σε μορφή περιστεριού και ακούστηκε μια φωνή απ’ τον ουρανό που έλεγε, «Ούτος εστί Υιός του Θεού ο αγαπητός, δια του οποίου ευδόκησε ο Θεός να σώσει τους αμαρτωλούς».
Ο Κύριος, δέχτηκε να ακολουθήσει αυτήν την ανθρώπινη παράδοση, χωρίς ουσιαστικά να το χρειάζεται εφόσον ήταν αναμάρτητος.
Από τον τέταρτο αιώνα και έπειτα η γιορτή αυτή, γιορτάζεται τελετουργικά σε όλη την Εκκλησία. Αποτελεί γιορτή φωτισμού της ανθρωπότητας μέσω του Αγίου Βαπτίσματος. Από εκεί προκύπτει και το όνομά της «Φώτα».
Κατά τα Θεοφάνεια, οι τελετές που λαμβάνουν χώρα είναι ο Μέγας Αγιασμός και η ρίψη του Τίμιου Σταυρού.
Ο Μέγας Αγιασμός, πραγματοποιείται εντός της Εκκλησίας, ενώ η ρίψη του Τίμιου Σταυρού πραγματοποιείται στη θάλασσα, ούτως ώστε να συμβολιστεί η βάπτιση του Ιησού στον Ιορδάνη.
Κατά την ρίψη του Τίμιου Σταυρού, νεαρά συνήθως άτομα βουτούν στα νερά για να πιάσουν τον σταυρό. Εκείνος που θα τα καταφέρει έχει την ευλογία του ιερωμένου αλλά και τύχη για την χρονιά που ακολουθεί.
Ανήμερα των Θεοφανείων, τα παιδιά πηγαίνουν από σπίτι σε σπίτι και τραγουδούν τα κάλαντα των Φώτων.
Κάλαντα των Φώτων
Σήμερα τα Φώτα και ο φωτισμός,
η χαρά μεγάλη και ο αγιασμός.
Κάτω στον Ιορδάνη τον ποταμό,
κάθεται η κυρά μας η Παναγιά.
Όργανο βαστάει, κερί κρατεί,
και τον Αϊ Γιάννη παρακαλεί
Αϊ – Γιάννη αφέντη και βαπτιστή
βάπτισε και εμένα θεού παιδί.
Ν’ ανέβω επάνω στον ουρανό,
να μαζέψω ρόδα και λίβανο.
