Ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός, ὅταν ἦταν τριάντα χρονῶν, θέλοντας νὰ ἐκπληρώσει ὅλες τὶς ἐντολὲς τοῦ Μωσαϊκοῦ Νόμου πῆγε στόν Ιορδάνη ποταμό νά βαπτισθεῖ.
Ἐκεῖ βρισκόταν ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος καὶ Βαπτιστῆς, ὁ ὁποῖος κήρυττε: «Μετανοεῖτε, ἤγγικε γάρ ἡ Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν» καὶ ἐννοοῦσε πλησίασε ὁ καιρὸς νὰ ΄ρθεῖ ὁ Χριστός, ποὺ ἔφερνε ἕναν καινούριο τρόπο ζωῆς καὶ ὑποσχόταν τὴν αἰωνιότητα σὲ ὅποιον Τὸν ἀκολουθοῦσε.
Στόν Ἰωάννη τόν Πρόδρομο λοιπὸν ᾖρθε ὁ Χριστὸς ἀπὸ τὴ Γαλιλαία γιὰ νὰ βαπτισθεῖ. Ὄχι γιατί εἶχε ἁμαρτίες, ἀφοῦ ἦταν ἀναμάρτητος, ἀλλὰ γιὰ νὰ τηρήσει σὲ ὅλα τὸν Νόμο τοῦ Θεοῦ καὶ νὰ δώσει παράδειγμα σὲ μᾶς.
Ὅταν ᾖρθε ὁ Χριστὸς στὸν Ἰορδάνη ποταμό, ὁ Ἅγιος Ἰωάννης Τὸν ἐμπόδιζε κι ἔλεγε: «Ἐγὼ ἔχω ἀνάγκη νὰ βαπτισθῶ ἀπὸ Σένα κι Ἐσὺ ἔρχεσαι σὲ μένα;» Ὁ Ἰησοῦς ἐπέμενε πὼς ἔτσι πρέπει νὰ γίνει, γιὰ νὰ ἐκτελεστεῖ κάθε ἐντολή.
Τότε ὁ Ἰωάννης ὑποχώρησε καὶ δὲν Τοῦ ἔφερε ἀντίρρηση. Ὅταν ὁ Ἰησοῦς βαπτίσθηκε, ἀνέβηκε ἀμέσως ἀπὸ τὸ νερό, ἐνῷ τὰ νερὰ τοῦ Ἰορδάνη στράφηκαν πρὸς τὰ πίσω καὶ ἄνοιξαν οἱ Οὐρανοί.
Ὁ Ἰωάννης μαρτυρεῖ ὅτι εἶδε τὸ Ἅγιο Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ νὰ κατεβαίνει σὰν περιστέρι καὶ νὰ ἔρχεται πάνω στὸν Ἰησοῦ καὶ ἀκούστηκε φωνὴ ἀπὸ τοὺς Οὐρανοὺς ποὺ ἔλεγε: «Αὐτὸς εἶναι ὁ Υἱός μου ὁ ἀγαπητός, στὸν ὁποῖο εὐαρεστοῦμαι».
Ἔτσι ἔχουμε τὴ φανέρωση τῆς Ἁγίας Τριάδας, δηλαδή Θεοφάνεια: Τὴ φωνὴ τοῦ Θεοῦ – Πατέρα ποὺ ἀκούγεται, τὸν Υἱὸ – Θεάνθρωπο Χριστὸ στὸν ποταμὸ καὶ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα μὲ τὴ μορφὴ περιστεριοῦ. Τὴ γιορτὴ αὐτὴ τὴ λέμε καί Φῶτα ὅπως καὶ τὸ βάπτισμα τὸ λέμε καὶ φώτισμα.
Τὰ παλιὰ χρόνια, ὅταν βαπτίζονταν κυρίως σὲ μεγάλη ἡλικία, πολλοὶ κατηχούμενοι βαπτίζονταν κατὰ τὴ γιορτὴ αὐτὴ (ὅπως καὶ σὲ κάποιες ἄλλες μεγάλες γιορτές, Πάσχα καὶ Πεντηκοστή, γίνονταν ὁμαδικὲς βαπτίσεις).
Ἀπὸ τὸ νερὸ ποὺ ἁγιαζόταν πρῶτα, προκειμένου νὰ γίνουν οἱ βαπτίσεις, συνήθιζαν νὰ παίρνουν οἱ πιστοὶ γιὰ εὐλογία, γιὰ νὰ πιοῦν ἢ νὰ ραντίσουν τὰ σπίτια, τὰ κτήματα καὶ τὰ ζῷα τους.
Ἔτσι ἐπικράτησε νὰ γίνεται ὁ Μέγας Ἁγιασμὸς ἀνήμερα ἀλλὰ γιὰ πρακτικοὺς λόγους καὶ τὴν παραμονὴ τῆς γιορτῆς.
Ἡ νηστεία τῆς παραμονῆς δὲν εἶναι γιὰ τὸν Ἁγιασμό, ἀλλὰ γιὰ τὴ μεγάλη δεσποτικὴ γιορτὴ τῶν Θεοφανείων, ἀφοῦ δὲν προηγεῖται καμιὰ ἄλλη νηστήσιμη μέρα, λόγω τῆς κατάλυσης τοῦ ἑορταστικοῦ Δωδεκαημέρου.
Ἀπὸ τότε ἔμεινε καὶ ἡ συνήθεια νὰ παίρνουμε Ἁγιασμό, νὰ ραντίζουμε παντοῦ καὶ νὰ πίνουμε τὸν Μέγα Ἁγιασμὸ μετὰ τὴ Θεία Κοινωνία καὶ πρὶν πάρουμε Ἀντίδωρο. Καλὰ εἶναι νὰ μὴ φυλάγουμε στὰ σπίτια, ἀλλὰ ὅποτε χρειαστεῖ νὰ ἀπευθυνόμαστε στοὺς ἱερεῖς ποὺ κρατοῦν στοὺς Ναούς.
Ὁ Μέγας Ἁγιασμὸς εἶναι ἕνα συνεχὲς θαῦμα μέσα στὴν Ἐκκλησία, ἀφοῦ αὐτὸ τὸ ἁγιασμένο νερὸ δὲν παθαίνει τίποτα ὁλόκληρο τὸν χρόνο ἢ καὶ τὸν ἑπόμενο, τὸν μεθεπόμενο κ.ο.κ.
Ὁ Ἁγιασμὸς τῶν ὑδάτων γίνεται σὲ κάθε ἐνορία μὲ τὴ δύναμη τοῦ Σταυροῦ, ὥστε νὰ ἁγιασθεῖ ὅλη ἡ φύση τῶν ὑδάτων, οἱ θάλασσες, οἱ λίμνες, τὰ ποτάμια καὶ νὰ καθαρισθοῦν ἀπὸ κάθε δαιμονικὴ ἐνέργεια.
Τά Θεοφάνεια ἤ Φῶτα γιορτάζουμε στίς 6 Ἰανουαρίου , ἐνῷ τὴν ἑπομένη, στίς 7 Ἰανουαρίου, γιορτάζουμε τὴ «Σύναξη τοῦ Ἁγίου Προφήτου Προδρόμου καὶ Βαπτιστοῦ Ἰωάννου», δηλαδὴ τοῦ προσώπου ποὺ ἔπαιξε τὸν κύριο ρόλο στὴ Βάπτιση τοῦ Κυρίου.
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος α’.
Ἐν Ἰορδάνῃ βαπτιζομένου σου Κύριε, ἡ τῆς Τριάδος ἐφανερώθη προσκύνησις· τοῦ γάρ Γεννήτορος ἡ φωνή προσεμαρτύρει σοι,
ἀγαπητόν σε Υἱόν ὀνομάζουσα· καί τό Πνεῦμα ἐν εἴδει περιστερᾶς,
ἐβεβαίου τοῦ λόγου τό ἀσφαλές. Ὁ ἐπιφανείς Χριστέ ὁ Θεός,
καί τόν κόσμον φωτίσας δόξα σοι.
Κοντάκιον
Ἦχος δ’. Αὐτόμελον.
Ἐπεφάνης σήμερον τῇ οἰκουμένῃ, καί τὸ φῶς σου Κύριε, ἐσημειώθη ἐφ᾽ ἡμᾶς, ἐν ἐπιγνώσει ὑμνοῦντας σε· Ἦλθες, ἐφάνης, τό Φῶς τὸ ἀπρόσιτον.
